HYRJE | HISTORI | LETĖRSI | FOTOGRAFI | LAJME | INFO | RRETH NESH |     FJALA e LIRĖ


Kontakto: [ ] ose [ Kontakti ]

 
  [ Prapa ]


In memoriam nė 81–vjetorin e lindjes

Arratisja nga Shqipėria e nacionalistit Murat Maxhar Shellari (1924 - 1988)

-- nga Klajd Kapinova, , New York Klajd Kapinova

“Ishte me tė vėrtetė njė njeri shumė i mirė. Nga ai mėsova gjuhėn e bukur tė toskėrishtes, ndėrsa nga unė Murati mėsoj gegnishten. Gjirokastriti, kishte dėshirė qė tė dy gjuhėt tė bashkėjetojnė e jo sesi u vendos, pėrmes Kongresit politik tė Drejtėshkrimit 1972, me tė ashtėquajturėn gjuhėn standarte letrare. Edhe pse jam nga Jugu i Shqipėrisė, unė miq mė tė mirė kam pasur nga Veriu, qė mė kanė tėrhequr pėr burrėri, trimėri, guximin, sinqeritetin, fjalėpak e punė shumė, si njerėz tė besės e nderit. Pėr ēka mund tė flas mė parė. Ata janė krenaria jonė dhe pjesė e pandarė e historisė sė popullit. Qoftė mallkuar ai bir shqiptari, qė pėrpjekjet me mbjellė urretje e grindje mes vedit, sepse kemi njė gjuhė, tokė, tradita e zakone ilire…”, e fillonte Murati bisedėn e ngrohtė me mikun e ngushtė Pjetėr Kolė Smajlaj (1941).

Komunistėt, theksonte Murati, me kėtė veprim politik tė hapur, kundėr klerit katolikė, qė kanė qenė identiteti ynė ndėr shekuj, pararoja e kulturės shqiptare, nuk kanė bėrė asgjė tjetėr, veēse u ndihmuan ju tė keni mė shumė martirė tė Kishės. Ju duhet tė zgjoheni, pėr tė kėrkuar tė drejtėn e ruajtjes sė thesarit tė ēmuar gegė e shkrimet pararendėse, qė janė ruajtur si visare nė gjuhėn e traditės brez mbas brezi.

Murati, me orė tė tėra fliste shtruar me Pjetrin, pėr Shqipėrinė, qytetin e tij tė dashur gurė tė latuar me sokake tė bukura, qė ishte e mbeti Gjirokastra, para ardhjes sė bolshevikve. Ėshtė pėr tė ardhur keq, se historiografia komuniste e pas saj, ka mbajtur e mban qėndrim pėrjashtues ose shtrembėrues ndaj nacionalistėve. Kjo ka ndodhur, se komunistėt nuk e kishin me sinqeritet luftėn kundėr pushtuesve, se ajo nė tė vėrtetė luftonte pėr pushtet politik. Njė javė mbas Kuvendit tė Mukjes (1 – 2 gusht 1943), kėta shpallėn Luftėn Civile.

Diktatura e proletariatit, krijoi institucione, pėr kultivimin e historiografisė sė vet deformuese. Ajo sot ka pėrgjegjėsinė, sepse punoi me zell pėr tė pėrēarė popullin, pėr tė justifikuar luftėn e klasave, pėrmes “pėrvojės historike”, pėr tė ndarė popullin nė “fitimtarė dhe tė humbur”, nė klasa revolucionare e klasa tė pėrmbysura. Ndėrsa partia “provonte” me argumente politikė e ideologjikė nevojėn e luftės sė klasave, historianėt e Enver Hoxhės, i servirnin popullit lėndė historike tė zgjedhur, tė pėrpunuar e tė retushuar me kujdes, pėr tė provuar kėshtu domosdoshmėrinė e diktaturės sė saj.

Nė Fjalori Enciklopedik Shqiptar, qė ende ėshtė nė qarkullim nė Shqipėri, shkruhet: “Historia. Shkenca qė studion zhvillimin e shoqėrisė njerėzore. Ky studim varet nga baza ideologjike e metodologjisė sė kėrkimit historik… mbas ēlirimit ajo ėshtė bėrė njė veprimtari e organizuar qė mbėshtetet nė botėkuptimin materialist marksist… Pas ēlirimit tė atdheut dhe vendosjes sė pushtetit popullor, lindi dhe u zhvillua krahas shkencave tė tjera edhe historiografia e re shqiptare… Pėrpara (saj) qėndronte detyra e rivlerėsimit dhe e pėrgjegjėsisė sė realizimit tė mėparshėm nė dritėn e ideologjisė marksiste… Me botimin e materialeve tė PPSH dhe veprave tė shokut Enver Hoxha, historiografia shqiptare u pajim me njė thesar tė paēmuar ideologjik dhe shkencor qė i shėrbei si busull pėr analizat, interpretimin e pėrgjithėsimin e fakteve e dukurive historike.” (Tiranė, 1985, f. 377 –378)

Biri i njohur i Kuveleshit, vinte nga njė familje e hershme atdhetare me vlera tė pastra tė nacionalizmit, tė trashėguar nga stėrgjyshi, gjyshi e babai nė krahinėn e Kurveleshit nė rrethin e Gjirokastrės.
Ai kishte lindur nė vitin 1924, kur nė Shqipėri ende dėgjohej jehona e lėvizjeve politike tė kohės, sikurse ishte lufta pikėpamjeve e ideve ideologjike zogiste me ato fanoliste. Katundi i Fushė Bardhės dhe shtėpia e gjyshit me babain Maxhar Shellarit, ishte njė vatėr e ngrohtė e ndjenjave tė pastra atdhedashurisė, duke mos u pėrfshi asnjėherė nė rrymat politike tė kohės.
Atė e bir, qenė antarė qysh nė themelim tė lėvizjes nacionaliste “Balli Kombėtar” (1939), tė drejtuar nga nacionalisti i shquar Mit’hat Frashėri, Zef Pali, Vasil Antoni, Don Zef Shestani etj. Kryenacionalisti i flaktė ballist kishte qenė disa herė nė shtepinė e Shellarėve nė Fushė Bardhė tė Kurveleshit.

Maxhar Shellari e i biri trim Murati (1924 - 1988), kanė marrė pjesė nė luftė me armė nė dorė kundėr forcave tė Ndjekjes, pėr tė risjellė nė Shqipėri tė drejtėn e popullit e ruajtur nga masakrat e pėrditshme, qė po bėnte ideologjia leniniste - staliniste - sllave kundėr arbėrorėve. Pėr merita dhe kontributin e madh tė dhėnė nė luftė kundėr pushtuesve tė huaj, ėshtė caktuar komandant i njė ēete nacionaliste me aktivitet luftarak nė Jug tė Shqipėrisė.

Njė ditė kujton Pjetri, bashkėatdhetari im Murati, ishte shumė i shqetėsuar pėr ēfarė po bėnte komunizmi mbi bijtė nacionalistė, qė gėzonin shumė respekt nė popullin shqiptar. Ai takohet me njė hoxhė, qė edhe ai nė ato ditė po mendonte pėr vrasjet, dhunėn ndaj kishave e xhamive, qė bėnin elementėt revolucionarė tė “popullit”. Ai i nxehur, kthehet nga miku i tij Murati, (pinjoll nacionalisti tė flaktė) dhe tespitė qė mbante ne dorė i hodhi nė dysheme. Ata u shpėrndane njė nga njė me rrokudhisjen e tyre nėpėr dhomėn ku, dy burrat po bashkėbisedonin. Kleriku islam, ishte pėrqendruar tek kokrrat e tespies dhe mbas disa minutave qetėsie i tha Muratit: “O Murat biri im, ashtu siē u shpėrndanė kokrrat e tespisė, kanė pėr t’i ngrėnė kokėn njeri tjetrit komunistėt e pafe, e mė vonė do tė shkatėrrohet pushteti i tyre i gėnjeshtrės…”

Njė ditė tjetėr, sėrisht Murati, ishte shumė i dėshpėruar mbas zgjedhjeve tė 2 dhjetorit tė vitit 1945, duke pėrshkruar situatėn e shumė viteve mė parė nė zonėn e Gjirokastrės, i thotė Pjetrit nė njė lokal nė New York: “I dashtun Pjetėr, mė vjen shumė keq pėr shpirt tė babait, por unė po ta them me zemėr tė hapur plot brengė qė mė ka munduar vazhdimisht. Mua nuk mė dhimbset populli shqiptar, mbasi asokohe edhe gurėt e malit i kanė pėrkrah komunistėt nė zgjedhjet e 2 dhjetorit tė vitit 1945… Mos mė daltė ky shpirt pa u ndesh pėrsėri me mashtruesit e katilat komunistė.”

Maxhari ėshtė vrarė nė sytė e tė birit, 20 metra larg pozicionit tė tij tė luftimit kundėr komunistėve nė vitin 1944. 5 vjet mė vonė, ai, duke qenė nė survejim tė vijueshme nga komunistėt, harton planin e arratisjes. Nė vitin 1949, sėbashku me shokun e tij tė idealeve kundėrkomuniste, njė burrė rreth 40 vjeē tė quajtur Fedai, largohet pėrgjithmonė nga shtėpia dhe toka e dashur e tė parėve.
Gjatė orėve tė arratisjes, nė ecje e sipėr mes maleve, Fedai shikon Muratin, tek kthen kryet, duke i hedhur njė vėshtrim tė shpejtė gjelbėrimit maleve, me njė dhimbje tė thellė nė shpirt, tė cilėn mundi t’a lexonte nga sytė e pikėlluar. Nė atė gjendje, siē ishte shoku i tij, Fedai i thotė:

“ - Ēfarė po shikon mbrapa o derezi!?”
Murati, me zemėr tė copėtuar dhe kujtesa e thellė e viteve tė shkuara nė vendlindje, (mbasi kishte lėnė atje gruan dhe dy vajza tė vogla: 2 vjeēe e 6 muajshe), mendohet, pėrballė vėshtrimit tė habitur tė Fedait, dhe shkurt e prerazi i pėrgjigjet (bashkėvuajtėsit), me tė cilin po largoheshin nga Shqipėria:
“ - Vetėm m’u dha pėr inerci, pėr tė parė Atdheun qė po lėmė mbrapa me dhimbje tė madhe nė zemėr…”

Fedai, pėr tė larguar trishtimin e dhimbjen i thotė ec mik e mos ndalo, mbasi tė dy po udhėtonin dhe se mund tė binin nga ēasti nė ēast nė duart e forcave tė Ndjekjes. Mbasi kalojnė nė tokėn e Greqisė, Fedai, i drejtohet bashkėudhėtarit, se:
“ - Mė parė do tė shikosh majėn e veshit tėnd, se do tė shohėsh mė kėto male tė bukura tė Shqipėrisė me sy… Komunistėt janė djalli vetė dhe ia kanė bėrė tė merzitshėm jetėn nė vend tė gjithė shqiptarėve, por tė shkretėt nuk kanė mundėsi tė ikin tė gjithė…”

Shkoder.net... - Fjala e Lirė | Tė drejtat e rezervuara