YNDYRA ESTETIKE NE PROMOVIMET E LIBRAVE

-- nga Shpetim Kelmendi

Ka qene nje periudhe, ne fillimet e viteve nentedhjete, kur mjaft autore te rinj, sot shkrimtare me pretendime, i dhuronin me autografe gazetat ne te cilat kishin botuar ciklet e para poetike. Ky fakt, qe sot tingellon krejtesisht patetik dhe qesharak, asokohe ishte cuditerisht normal. Mandej erdhen librat e pare e, me pas ia behen promovimet e para. Ne fillim keto promovime, me shume se gjithcka tjeter kishin formen e dafrunges, ku hahej e pihej vendce, e ku kohe me kohe, bashke me yndyren qe iu rreshqiste neper mjekra, te pranishmeve u rridhnin gjithfare llomotitjesh e levdatash te jargosura per shijen e librit e te autorit. Kurse sot, ne ditet tona, yndyra eshte shnderruar teresisht ne fjale patetike e lavde e konstatime estetike te cilat, nje njeriu normal i ngjallin here gerdi, here meshire e here terbim. Neper promovime librash mund te degjosh marrezira e profka te gjithfarellojshme. Autoret lavderohen ne ate mase sa, te shkretet, edhe ne e pacin patur deri ne ate cast ndonje therrime talenti, aty e mbrapa nuk dine c'te mendojne me per veten dhe per punen e tyre. Marrosen ne ate pike sa e kane te veshtire ta dallojne elefantin nga gomari. Vleresimet e autoreve arrijne nivele stratosferike, e mandej ia behin dolloj konstatimesh e perkufizimesh estetike qe do te merrnin ne qafe edhe Shekspirin, ose fjala vjen, Bodlerin, apo Paundin. Ne keto marrezi, gati gjithmone perfshihen edhe autore te njohur, qe ne nje menyre apo nje tjeter e kane ngrene livadhin e bemave te tyre letrare. Ja c'me zune syte, pershembull ne nje fletepalosje qe sherbente pak a shume si pasaporte e nje libri te promovuar. Autoren nuk po e zeme me goje, sepse qellimi yne nuk eshte aspak paragjykimi i punes se saj, por thjesht nxjerrja ne pah e teprimeve skandaloze ne lidhje me vleresimet e librave ne pergjithesi.

Xhevahir Spahiu: "Pavaresisht se qielli ishte i vrenjtur per te, duheshin vite qe autorja te thoshte fjalen e saj. Ajo ka ardhur ne letersi si Antigona per te sheruar shpirterat njerezore". Visar Zhiti: "Jemi ne Vlore dhe para lexuesit kemi nje autore vlonjate. Sot para jush kemi "Petro Markon me fustan". Teodor Laco: "Nje grua, nje nene, nje moter, po troket fort ne dyert e letersise shqipe". Uran Butka: "Me veprat e saj autorja, nepermjet mesazheve qe jep, i ben nje nder kombit". Dionis Bubani: "Zonja shkrimtare me krijimet e saj ka vene nje gur te rende ne themelet e letersise shqipe. Autorja ka lindur shkrimtare, nuk u be sot". E megjithate, konstatimet me flagrante nuk jane keto qe siperpermendem. Keto thjesht paten fatin e mire apo te keq qe te mbeten te shkruara, por ju siguroj qe s'mund ta merrni me mend se sa marrezira te tjera jane thene dhe i ka marre era. Tashti, keta shkrimtare te njohur, qe ne fakt nuk jane raste te izoluara por pjese e nje taborri te tere, paraqiten si shtyllat e promovimeve, per tembeshtetur punen e shkruesve te rinj e te te paafirmuar. Dhe ia dalin per bese qe ia dalin te kepusin lloj-lloj qyfyresh qe te shqyejne gazit. Me jepet te mendoj se keta shkrimtare, ose s'marrin ere fare nga letersia, ose thjesht kane shume humor. Por, nese vertete kane humor, gjynah qe nuk e zhvillojne kete prirje ne linjen e duhur.

Pamja tjeter e promovimeve te librave, eshte e lidhur ngushtesisht me kulturen. Te pranishmit marrin fjalen dhe leshohen ne ca pirueta kulturore qe ne te vertete s'kane te bejne fort me librin apo autorin per te cilin jane mbledhur. Keta tipa, te cilet vuajne nga kompleksi i auditorit "pra, e kane patur dikur nje auditor dhe e kane humbur nga nderrimi i sistemeve), mezi presin te shohin nje tubim te gatshem njerezish, per te shpalosur "dijen dhe kulturen e thelle". Tipa te tille gomarepsen deri ne ate mase, sa harrojne fare arsyen e te qenit aty dhe vleresimet estetike i shnderrojne thjesht ne nje gare kulturore mes tyre. E atehere te vjen te thuash "Te gjoret autore, te gjoret libra, te gjoret oratore promovimesh, te gjorat mjedise tona kulturore, e gjora kulture e jona shqiptare". Por, nw fund te fundit asgje nuk ndryshon. E kush do t'ia dije? Nderkaq, yndyra jone estetikofjalamanokulturore vijon te na rrjedhe paqesisht neper faqe e mjekra.

Koha jone, E Diele, 06 Nentor 2005