PËR SHQIPËRINE TË JAPIM QESEN DHE SHPIRTIN

Një letër, Thirrje - Zjarrtë.
Më poshtë është letëra e z. Kol Tromara dhe z. Loni Kristo. Kjo letër është një thirrje drejtuarë shqiptarëve të Amerikës për të ndihmuarë Shqipërinë, dhe besoj se është pak ose aspak e njohur në kohën e sotme. Unë e kam marrë këtë thirrje nga gazeta "Përparimi" e Qershorit 1917, që dilte një herë në muaj në qytetin e Nju Jorkut dhe shpërndahej atje ku kishte shqiptarë. Letra është me shkurtime pasi gjuha e shkruar e atëhershme ndryshon shumë me të sotmen.

Kryetari, Kol Tromara
Sekretari, Loni Kristo. Boston, 22 Maji 1917.

Atdhetari i shkelqyere Z.Dr. Turtulli në letrën e tij që u botua të "Dielli"javën që shkoi na thote: "ÇLIRIMI DHE E ARDHMJA E SHQIPËRISË VAREN NGA SHQIPTARËT E AMERIKËS."Domethënë jemi ne ata që mund të shpëtojmë Shqipërinë nga robëria dhecopëtimi e ti japim atdheut tonë lirinë dhe kufijtë e saj kombëtarë ngaVeriu, nga Lindja, Jugu dhe nga Perëndimi. Ne mund ta madhojmë Shqiperinë e Konferencës së Londrës duke fituarë nga Kongresi i Paqes, copat e Atdheut që na rrëmbyenë fqinjtë lakmonjës. Ne pastaj mund t'ja sigurojmë Shqipërisë të ardhmen....Perëndia na zgjodhi ne; shqiptarët e Amerikës si shpëtimtarë tëShqipërisë. Shqiperia e pret shpëtimin dhe sigurimin nga ne.

S'ka shpresë ngandonjë anë tjetër na thote Dr.Turtulli. Po si mund ta bëjmë atë ne? Mënyren na itregoi një Be, delegati yne, Mehmed Be Konica dhe tani na e përsërit Dr.Turtulli. Të dërgojmë delegatë në Europë dhe këta ti ankohen Europës përtë drejtat tona. Këta delegatë të organizuarë të venë në Koferencën e Paqes dhe atje të kërkojnë një Shqipëri të lirë me kufijtë e saj etnike, pastaj tëkthehen në Shqipëri dhe ta sigurojne Shqipërinë dhe shqiptarët.

Po për të bërë këtë gjë duhen para. Dr.Turtulli thotë se na duhen $40.000 dhe ay i pari jep $1.000 si një gur themeltar të kësaj shume...
Vini re. Vendosëm të mbledhim vetëm PARA PËR SHPËTIMIN E SHQIPËRISË. Asgjë tjetër. Hollësitë i lamë ti vendosë populli me anën e kuvendit.

Përfaqësonjësit e Shqiptarëve të Amerikës do të shtrojnë dhe do të votojnë organizimin e Komitetit nën Mehmed Be Konicen. Ata do të zgjedhin delegatët dhe do të shkoqitin qysh do të përdoren këto para. Komisioni ka vendosur një gjë për të cilën ska diskutime:
Cili shqiptar i mirë që dhembet për Atdheun e mjeruarë nuk e do çlirimin, zgjerimin dhe sigurimin e Shqipërisë?
Cili shqiptar i mirë që dhimbet për vëllezërit e robëruarë nuk do që ta kemi Kosovën,Toskërinë dhe Çamërinë? Cili shqiptar i mirë nuk jep jo vetëm qesen po edhe shpirtin e tij përqëllimin e shenjtë?

Ay që rri dhe i diskuton këto pyetje nuk është shqiptar i mirë dhe ne s'kemipunë me këta tipa. E vetmja pyetje që mund të bëjnë atdhetarët është: "KUR dhe SA?" Kur? Me 3 Qershor. Sa? Sa të mundeni e më tepër.Të gjithë bashkë shoqërisht si në kohë lufte, me flamurin përpara, një tok (grup) këtu e një tok atje, si taborë të një ushtrie që mblidhen kur i thërret trumbeta e detyrës.Jepni aq sa do ti jepni mjekut për një të sëmurë për vdekje. Çe doni paranëkur të na i rrëmbejnë vatanë? Shikoni grekët dhe shqehtë si kanë mprehurdhëmbët! Shqiptarë!

Në botë vriten me milona, harxhohen me miliarda, lëftojnë me qip (mish) e thonj për atdheun e tyre. Digjen dhe shkretohen për të shpëtuarë vehten dhe familjen e tyre nga robëria dhe armiku. Ne mund ta mbarojmë detyrën tonë vetëm me ca para.

Shqipëria është e sëmurë e në rrezik. E shkelur, e djegur, e plagosur, e neveritur, e pa mbrojtur dhe me shpirtin ndër dhëmbë ajo thotë: "KAM DJEMTË NË AMERIKË. ATA DO TË MË SHPËTOJNË." Ashtu siç thoshte Korça kur e dogji zjarri dhe e rrëzoi tërmëti dhe ngushëllohej: I KAM DJEMTË KURBETLINË MISIR (Egjypti,A.B.) E NË VLLAHI (Rumania,A.B.).

Na ka dalë nami se kemi para, shoqërira të mëdha dhe se flemë veçëse me një ëndërr, me një dëshirë, me një qëllim, TË SHPËTOJMË SHQIPËRINË. Dhe tani po na e këndojnë këngën jo vetëm fëmijët e vegjël por edhe gurët e drurët..duke i dhëne gajret NËNËS SHQIPËRI në shtrat të vdekjes me këto fjalë:
MBAHU, NENO, MOS KIJ FRIKË
SE KE DJEMTË NË AMERIKË !