AZEM HAJDARI, LEGJENDE I GJALLE, LEGJENDE I VDEKUR

Te ulesh para letres se bardhe e te shkruash per Azem Shpend Hajdarin Heroin e Demokracise Shqiptare, eshte teper e veshtire. Jo ngase jeta e tij 35 vjecare eshte e mbushur plot, si personazhet e legjendave, por sepse Azemin e duan te gjithe shqiptaret padallim. Ndokush me te drejte mund te shprehet: sa pak, teper pak, po shkruani, per ate trim atdhetar. Keni te drejte! Por ne kujtesen kombetare, Azem Hajdari, do jetoje gjithmone. Azemi ishte nje mjeshter i madh i fitimit te zemrave te njerezve te thjeshte. Entuziazmi i njerezve nga jugu ne veri, ne ato kohe te trazuara e te permbysjeve te medha, sapo merrnin vesh se ka mberritur Azem Hajdari, mbushnin sheshet, rruget duke brohoritur "Azem! Azem! Ti je bota!"

Azemi do mbetet, setoku me studentet e tjere te dhjetorit '90-te, si varrmihes i diktatures. Mesazhet e tij, sa origjinale, aq dhe atdhedashese, do rrezatojne perhere tek cdo njeri, qe e meriton emrin patriot. Brezave te ardhshem te politikaneve shqiptare, lé t'u sherbejë qartesia e Azemit, si pike referimi, per te dashur me shume atdheun sesa karriget e pushtetit! Ishte tribun i vertete.

Tek keto vlera, qe do t'i quaja "prone e patundshme e Azemit" do ndalem dhe padyshim do te percjell tek lexuesit portretin e tij, sa origjinal aq dhe te paarritshem.

Kisha fatin dhe nderin qe isha shoku me i ngushte i tij, per vite me radhe. Nuk e kam menduar kurre, qe do te shkruaja faqe te tera pa m'i lexuar me pare Azemi. Kurre! Kronologjikisht do respektoj faktet, vecse lexuesit do t'i lutesha te mos mendoje asnje cast, se keto kujtime, i japin vlere autorit te monografise. Vlerat i ka, vetem Azemi!

...Kujtoj gjithmone ditet dhe netet kur shkruaja kenget per Kosoven. Azemi perqendrohej i gjithi, duke me nxitur ta beja vargun me te forte apo mesazhin me te qarte per njerezit. Kishte kujtese te pazakonte per ngjarje, emra dhe bemat e trimave te asaj treve. Kujtonte Zhuj Selmanin, Qorr Iljazin, Shaban Polluzhen dhe thoshte gjithmone: Atje i kemi vorret e te pareve tane!

Azemi e njihte Kosoven dhe shpirtin atdhetar te shqiptareve te Kosoves me mire se kushdo tjeter. Sa ishte gjalle Azem Hajdari, kudo, ne tubime apo ne parlament, ne kuvende partiake apo takime elektorale e mbyllte fjalimin me thirrjet "Rrofte Kosova!" "Rrofte Flamuri!" "Rrofte presidenti Rugova!"

Kur ne ato vite te fillimeve te levizjeve studentore dhe me pas, sa here qellonte t'i tregoja poezite qe kisha shkruar futej i teri ne permbajtjen e tyre dhe pyeste kush do ta kendoje? Bente verejtje dhe habitesha se sa i sakte ishte ne verejtjet e tij edhe per vargun poetik.

Kur shkrova kenget per Isuf Gervallen, Kadri Zeken dhe Bardhoshin, apo per Enver Hadrin, per lfet Homollin apo Nasemi Helshanin, kengen per pajtimet e gjakut "Prite Anton Ceten" apo kur shkrova kengen per simbolin e qendreses Adem Demacin "Ban gajret Adem Demaci", e cila u be me pas, gati gati si himn, gezohej si femija. I ndritnin syte dhe behej me flete prej gezimit. Ai ishte njeriu me dashamires i kenges shqiptare. Ishte lexuesi i pare i krijimeve te mija dhe njiherit redaktori me i "pameshirshem" i vargjeve qe sipas tij u vinte era realizem socialist.

Me ngarkoi detyre imperative te shkruaj himnin e ushtrise clirimtare te Kosoves. Kur perfundova "Marrshi i UCK-se" kenduar mjeshterisht nga Arif Vladi dhe "A vritet pafajesia" nga Leonora Jakupi, Azemi ishte i pari qe deklaroi se pranvera e vitit 1999 do te jete pranvera e lirise! I doli fjala!

Ishte miku dhe mbrojtesi me i madh i njerezve te artit. Por ja, qe jeta eshte e padrejte dhe fati e mori nga gjiri yne pabesisht.

Per ta sjelle tek njerezit sa me te vertete dhe sa me te plote, me shume dhimbje, shfletoj nga kujtesa ime, nga ditari personal dhe kujtimet e miqve te tjera ngjarje, momente dhe fakte qe i jetova prane trimit, atdhetarit, politikanit dhe njeriut simbol Azem Shpend Hajdari.

Pa i redaktuar dhe pa zbukuruar asgje, po i rreshtoj ne kete monografi. E verteta, jo gjithmone eshte e embel, perkundrazi, dikujt i vjen e idhet e perpiqet ta fshehe. Me kete "arme", me armen e se vertetes luftoj dhe u perpoq Azemi, te beje vend per veten dhe per idealin e tij. Duke e mbrojtur te verteten e duke qene oponent i saj, Azemi "pagoi" cmim te larte, jo vetem perballe kundershtareve te vet, por edhe brenda PD se, ku ai kishte nenshkrimin e themeluesit ne krye te demokrateve. Azemi ishte teper i lidhur me elektoratin, i cili e zgjodhi 4 here Deputet.

Ne, shqiptaret, kur "vishemi" sadopak me pushtet shperfytyrohemi. Mania e madheshtise dhe fryma e kapardisjes "me dashje apo pa dashje", cenon personalitetin e liderit dhe karizmen tek populli. Tjeter ishte Azemi. Dora dashamirese e tij, shtrihej pa hile kur takonte te njohur e te panjohur. Zemergjeresia e tij nuk ka te krahasuar.

Azemi nuk ishte njeri i pozave dhe salltaneteve. Gezohej si femija kur i zgjidhte hallin dikujt. Ishte miku dhe mbeshtetesi me ngrohte i ushtarakeve dhe punonjesve te policise e strukturave te rendit. Me nje zgjuarsi natyrore dhe intuite si askush, dilte ne breg edhe kur te tjeret mbyteshin ne nje filxhan uji. Azemi ishte shoku me i mire dhe miku me i afert i te gjithe intelektualeve, pavaresisht nga idete. Dinte t'i nderonte ata dhe ishte teper tolerant ne diskutimet qe benim. Shpeshhere, me ate te qeshuren e tij te sinqerte, ne tavolinat miqesore ku diskutohej per te gjitha temat jetesore, qender graviteti behej Azemi. Perhere e dinim qe ai do "leshonte ndonji tulle" por nuk e parashikonim se kujt do t'i binte kokes. Teper i sinqerte, deklaronte: "Ju dua shume, bile jua kam lakmi per gjuhet e huaja qe zoteroni! ...Por keto vlera e thesare qe zoteroni, derdhini ne "Banken e Shqiptarise dhe te Demokracise." Kjo ishte teper e sinqerte. Kujtoj ne nje rast me disa te huaj, gjuhen e te cileve Azemi betohej se nuk e dinte, sapo ata u larguan tha: "Keta, na e kane me hile !..."

Dhe me te vertete, e gjithe biseda zhvillohej midis nesh dhe te huajve franceze me nerv. Te huajt teper djallzore, na kritikonin qe kishim mbetur "prapa botes"... Azemi atbot, shprehu ne menyren qe vetem atij i rrinte hijshem kur i prekej krenaria kombetare fjaline: "Po keta denglaxhi a nuk e dine se dhe tunelet me bashkue Europen ia ka hape inxhinieri shqiptar prej Shkodre Karlo Gega!?..."

Te gjitha mbresat per Azemin, mbi te gjitha si nje njeri qe respektonte kodet morale shqiptare, me shtyne, qe te nis nje monografi per te pazevendesueshmin Azem Shpend Hajdarin.

Kam pasur qindra pyetje nga te gjithe shoket dhe dashamiret kur do shkruash per Azemin? E verteta eshte se nuk e kisha te lehte, e sinqerisht malli per te, mungesa e tij me trishton cdo dite, cdo ore, cdo cast. As dora nuk me bindet. Shpirti i plagosur i yni, qe Azemi na donte aq shume, ndoshta duke shkruar dicka, mund te gjej melhemin e plages qe mban daten 12 shtator 1998...!

Te vertetat e rreshtuara sipas kendveshtrimit tim te sinqerte, plotesojne figuren e njeriut Azem. Ky trim fizikisht mungon ne radhe te pare tek familja e tij, qe Azemi e adhuronte, mungon tek shoket e miqte e tij, qe Azemi i respektonte, por shpirterisht eshte tek te gjithe, ndaj do te doja qe ta lexoni pa paramendime politike.

Per te qene i sinqerte, ngjarjet ne 10 vjecarin e fundit, pra nga dita qe u njoha me Azemin ne dhjetor 1989, ishin skajshmerisht te superpolitizuara. Sidoqofte nje lexim dhe gjykim i sinqerte nga ana e juaj, do ishte me siguri shperblimi me i mire i respektit per Azemin dhe jo per kronikanin. Nese per te madhin Gjergj Kastrioti, kronikani Marin Barleti ishte bashkekohes, une me Azemin isha bashkeudhetar.

Ai nje legjende, nje gjeneral demokracie, né aspirues dhe asgje me shume. Koha do na gjykoje dhe do na vlersoje te gjitheve...

Takimi i pare me Azemin

Ishte fundi i vitit 1989. Regjisorja e talentuar e RTSH se, Vera Grabocka vjen dhe me kerkon ne Kombinatin e drurit "Misto Mame" Tirane, ku punoja si k/inxhinier elektrik. Ftesen e saj, per te qene kryetar i Jurise Popullore ne Naten Finale te Festivalit te Interpretimit te Kenges Popullore Shqipetare, qe organizohej nga Vera dhe RTSH-ja, iu pergjigja me shume kenaqesi. Yjet e artit shqiptar si Parashqevi Simaku, Merita Halili, Bujar Qamili, Fatma Zyberi, vellezerve Zena te Elbasanit, Zeliha Sina, Bashkim Alibalit, Irma Libohoves, Valdete Hoxha, Petrit Lulo, Kleopatra Skarco dhe plot te tjere, qe u kerkoj ndjese per mospermendje emri, po u "rrezikonte" cmimin e pare nje talent i rralle Eli Fara.

Nuk ishte dritherima e zerit te saj magjepes qe po cudiste artdashesin, sesa tematika njerezore e kengeve qe solli Eli Fara ne "ringun" e ketij takimi madheshtor. Mbasi befasoi publikun ne fetivalin folklorik te Gjirokastres, nje vit me pare, pra ne vitin 1988, duke mos kenduar asnje kenge politike te realizmit socialist, Eli Fara solli nje perle te muzikologjise shqiptare nga trevat e Korces. Kengen e "Qeraxhiut".

Nga 550 votat e "jurise popullore", Eli Fara mori shumicen absolute, duke merituar vendin e pare. Drejtuesia e talentuar e Festivalit Silvana Brace, kur dha vendimin e Jurise Vend te Pare me "Kengen e kurbetit", e merr interpretuesja Eli Fara nga Korca, salla shpertheu ne duartrokitje te zjarrta. Sidomos galeria e Akademise se Arteve qe ushtonte nga thirrjet e spektatoreve me te sinqerte te atij spektakli studentet universitare. Si kryetar jurie dhashe maksimumin qe Eli te merrte ate qe meritonte. Nuk e harroj kurre qe dhe nje tjeter yll i skenes shqiptare Tinka Kurti, si anetare jurie e dha voten publikisht per Eli Faren. Ne ate atmosferë te paharrueshme, me afrohet nje student me nje xhakovente te zeze meshini qe vezullonte nga shkelqimi. Kjo "xhakovente e zeze", do tmerronte nje vit me vone, ne dhjetor te vitit 1990 edhe Ramiz Aline. Ishte Azem Hajdari.

"A ban me te dhane doren more burre, foli ky student qe u be legjende per mposhtjen e diktatures. Qenke shqiptar qebesa, Eli dhe kanga e saj e meritonin vendin e pare! Shume shpejt, kjo plage e varferise tipike shqiptare do mahiset prap!... Hajt se do takohemi bashke ne ndonji rast tjeter. Do kemi shume pune perpara me e ba Shqipnine sic duhet !...Do te vije dita me e terhjeke zhag ate qoftelargun qe ka rrejte baben tand dhe baben tem!..."

Kaq tha studenti i fakultetit juridik Azemi, dhe zbriti shkalleve teposhte. Ate nate dhe shume net te tjera, mendimi e dyshimi, se mos ishte ndonji provokator, me la pa gjume. Isha i tmerruar nga guximi dhe kurajua e atij djaloshi plot temperament. Jo vetem per nga mesazhi, por dhe nga siguria sesi e shprehu fjaline studenti Azem, haje infarkt miokardi! Me kete fakt te thjeshte, desha te bej te ditur per gjithkend, se nuk ishte rastesi dalja ne krye te skenes politike e studentit tropojan Azem Shpend Hajdari. Ishin bindjet atdhetare dhe bindjet antikomuniste te tija, qe e thirren ne "ringun politik" fill mbas nje vitit. Vitet qe pasuan dhe kur miqesia me ate, u be e pandare, Azemi e perseriste vazhdimisht: "Nese PPSH-ja na rrejti dhe mashtroi prindet tane, te mos lejojme qe keto partite qe dolen ne pluralizem, te na rrejne dhe femijte tane. Mallkim per né, nese do ecim ne gjurmet e asaj partie komuniste qe shkatrroj psiqiken shqiptare!..."

Kuvendi i Kacanikut dhe turpi i ngjarjes se ambasadave korrik 1990

Viti 1990, pati intensitet te paimagjinueshem ngjarjesh. Ne mars te atij vitit familjarisht ndodhesha ne Shkoder. Fejohej nje nga shoket tane. Nena e tij na tha: mos dilni sot ne Pjace! (keshtu e quajne shkodranet qendren e ketij qyteti). Vjen era mish dhije!...

Isha lindur dhe rritur ne Shkoder, ndaj kur qytetit i rrihte pulsi fort, nuk kishim munguar ndonjihere. E pse te mungonim ate dite? Ded Kasneci me djem te tjere si Zef Gjoni e Nikolin Thana qe nuk u "dilte kush ne beleg", ishin organizatoret e asaj ngjarje, qe kalendari politik e quan "demonstrata e heshtur" per te hequr statujen e Stalinit.

Shkodra djep i atdhetarise, i kultures dhe demokracise shqiptare, ate dite ishte teper e shqetesuar. Peshperitej qe diten e shtune, me nje gezim te vecante, qe "te dielen patjeter me dale ne pjace, do kemi film pa za!". Pak vete e dinin, por e gjithe Shkodra doli ne shesh!

Dikush tentoi te kendonte "mori Shkoder moj mizore, shume na u duke e pak na dole!" Dikush iu germush: praj idiot! Heshtja mbuloi pjacen. Shkembeheshin vetem veshtrime urrejtjesh midis "atyne" dhe nesh. Por qellimit iu arrit! U be demonstrata e heshtur perpara bustit te J.V.Stalinit. Sa absurde! Vendlindja e ketij kryekrimineli komunist rus Gjeorgjia e kishte zhgulur qe ne vitet 1966 monumentin e Xhugashvilit Stalin, ndersa Shkodra antikomuniste me themel, duhej ta mbante ne shesh(!) Ky vrases prototip i demokracise njerezore nuk kishte bust as ne sheshin e Erevanit. Shkodra vendlindja e burrave me te shquar te kombit shqiptar, si At Fishta, Oso Kuka, Gurakuqit, Mjedes, Prenushit, Koliqit, Dom Ndoc Nikajt, Tringe Smajles, Nores se Kelmendit, Zef Jubanit, Arshi Pipes, Shkodra e te pares kryengritje antikomuniste te Postrribes ne vitin 1946, duhej ta bante endé ne mes te qytetit Josifin e Rusise(!).

"Boll ma, thoshin shkodranet, boll na qelbi vendin ky hundelesh!"

Djemte e Shkodres loce e mbajne mend ate dite sesi u rrahen, u burgosen dhe u terhoqen zvarre nga policia e Ramiz Alise.

Vera e nxehte e atij vitit solli nje tjeter ngjarje. Ajo ishte c'ishte! Zorra e trashe e regjimit komunist u shqye, kolonat e policise, forcat e ushtrise me lopata xhenjere neper duar, sikur po prisnin ceremonialin e varrimit te frikes! Po, po! Ato dite ne Tirane u vra frika! Une e kam quajtur, plasi temthi!...

Korriku i vitit 1990, kur njerezit shqyen kangjellat e rrezuan muret e legatave te huaja opinioni boteror u njoh me trimerine politike te vellezerve tane ne Kosove. Ate dite si nje mallkim ndodhi qe shqiptaret, te mos i linin radhe njeri tjetrit per te zgjidhur roberine.

Kur vellezerit tane te Kosoves u mblodhen ilegalisht dhe bene parlamentin e tyre qe morri emrin e Kuvendit te Kacanikut, ne Tirane ngjau hataja me ambasadat. Kosova ishte ne qender te vemendjes te Europes per kerkesat e saja konstitucionale veteqeverisese. Kur pikerisht me 2 korrik 1990, nje dore teper djallzore, qe doli nga kulisat e sigurimit te shtetit dhe mendja diabolike e KQPPSH-se, organizoi pabesisht ate "termet". Kalendari historik e ka quajtur "ngjarja e ambasadave" ! Ndersa Azemi e quajti levizje te mbrapshte, se thyerja e ambasadave mund te behej dhe me 5 korrik! Ngulte kembe Azemi se kjo u be vetem per injoruar ate ngjarje sa madhore aq dhe delikate Parlamentin e Kacanikut !

Europa e harroi Kosoven!

Ajo qe ngjau me ambasadat ne Tirane, i vinte sipas oreksit edhe kojshive tane serbo-greke, qe ne te gjitha kohrat Shqiperine e deshironin te destabilizuar. Me 11 korrik "Jakomoni komunist Xh. Gjoni" me metodat e tufezimit me force, mblodhi kolektivat punonjese te Tiranes ne sheshin "Skenderbej", ku mbajten fjalime patetike K. Blushi e tellalle te tjere te zhganit antishqiptare, qe nuk ishin gje tjeter vecse kucovllehet dhe ortodokset qe ne vitin 1997 do merrnin pushtetin me puc dhe me pushke. Nuk thane oratoret e atij tubimi as edhe nje fjale per Kuvendin e Kacanikut. Ndersa sot ne parlamentin vampir te kallashnikovit, marrin pozat e "atdhetareve qe u digjet xhani per lirine e Kosoves"! Sa fytyreforte jane, e sa shpejt harrojne shqiptaret se me ke kane te bejne!

Nejse! Kthehemi atje ku ishim... ne korrik 1990.

Opinioni boteror tani duhej te merrej me skandalin e ambasadave(!) Kosova perseri duhej lene ne harrim. Megjithate, atyre djemve qe trimeruan duke thyer kangjellat e legatave te huaja, duhet t'ua dime per nder gjithe jeten. Ishin ata te paret, qe i dhane nje goditje teposhte PPSH-se! Mesa duket, fati yne precipitoi ashtu, dhe hajt, le ta gjykoje e nesermja!

Keto pika kulmore, ishin vlaga e fjalimeve te Azemit ne ngjarjet e dhjetorit 1990, qe mban emrin e tij dhe cilesohet nga historia si dhjetori i revolucionit demokratik te vertete shqiptar. Ato dite kur trimeria, guximi dhe kushtrimi studentor: "Poshte Komunizmi!" kishin ne balle djaloshin malesor Azem Hajdari, shume prej nesh, rrinim "nen furka te grave".

Ishte 6 dhjetor 1990.

Duke u kthyer nga kafeneja e Hotel "Dajti", ku "qanim" hallet e kombit ulur ne kolltuket e ish "Kursalit" fashist, ku 50 vite rresht nuk guxonte te futej kembe shqiptari i propozova nje intelektual te shq(u)yer qe ne 5 vjetet e qeverisjes se Berishes, i futi te dy duart ne mjaltin e postit qe mbajti, te benim nje vizite tek shtepia e Prof.H. Beqja. Me kishte pelqyer ky sociolog socialist, jo vetem per disa shkrime te guximshme ne "ZP", por edhe se ne takimin me studentet ate dhjetor nuk ishte pritur me shume fershellima. Kisha dhe nje "fature te palikuiduar" me profesor Hamitin, ngaqe me 5 maj 1989, nje shkrim i tij, perpak sa nuk me futi nja 9 vjet ne burg!... Isha shprehur te nesermen e fjalimit te R. Alise qe e kishte mbajtur me rastin e marrjes se cmimit te pare nga FAO-ja, si populli me i ushqyer ne bote (!) "perse nuk lexojme Hamit Beqen qe shkruan per edukaten seksuale, se po na e fusin anetaret e partise neve qe jemi te paparti, se te lexojme Ramizin qe flet per stomakun bosh te shqiptareve?! Shqiptaret mendojne me stomak dhe jo me tru!.."

Ne shtepine e Hamit Beqes, fatbardhesisht ia behu nje delegacion i Komisionit Nismetar per themelimin e PD-se. I pari u fut gjithe emocion Azemi e mbas tij mbaj mend Imamin, Pashkon, dy djem malesore Ndue Lugja (mirditas) dhe Tefalin Malshyti (dukagjinas).

"Partine Demokratike, tha Azemi, duhet ta drejtojne intelektualet, lexojeni programin e shkurter te saj dhe ejani ne krye te saj! Merrni frenat ne dore per hater te Shqipnise, te Kosoves dhe femijeve tane, se na kane ike te gjithe trenat. Dikur do na mallkojne, po nuk e muaren ne dore intelektualet atdhetare dhe te aftet! Nuk drejtohet partia vetem me rini. Kemi nevoje per pjekurine dhe lluksin tuaj intelektual !...ka ikur koha e Shefqet Pecrave..."

Mire e kishte Azemi, po me ke po fliste? Me qyqanet dhe tucmanet.

E lexuam me radhe programin e shkurter te PD-se, qe dikush ishte shkruar me shkrim korsiv dore. Prof. H. Beqa, mbasi e lexoi me shume vemendje, ofshani dhe u tha: "Degjoni djema te mbare! Sa te jem gjalle, nuk do dal kunder ketij programi! Po une jam komunist! Une, kam partine teme! Tash jam plak..., e persa nuk e tradhetova atehere kur duhej "tradhtuar", bile isha dhe djale i ri e ma mbante shpinda, tashti e kam te veshtire me tradhtu partine e gruan! Nuk kam moshe me ike prej tyne. Asht marri! Por kundra nuk u dal!..." Ai intelektuali "i mjaltit" deklaroi: une nuk kam nder mend me u marre me politike, po do merrem me shkence (!) Kur deshti te merrej me politike se dikush e urdheroj, komisioni i "virgjerise" e nxorri pak spiun(!) Nejse, nuk ishte i vetmi ky, pati plot dhe ka plot te tille.

Sidomos te federuar neper fondacione dhe shoqata "joqeveritare".

Nje shkodran, qe ishte mik i prof. H. Beqes, i rregjuar dhe i mplakur me shume sesa vitet qe kishte ne kurriz, as nuk i preku letrat, por deklaroi duke iu dridhur zeri sinqerisht: "Me falni more djem, po mua nuk ma mban! Hala nuk me ka dale frika prej barkut! Kam ba 12 vjet burg per nje fjale goje! Ma quajten agjitacion propogande, se thashe "po me shkon femija dam per nje gote tambel", e jo me u marre me politike!..."

...Ndersa une, duke qene gjithe jeten "suo generis", mbasi e lexova, u bana vec dy pyetje. Tekstualisht: A jeni parti legale apo ilegale?!

Imami m'u pergjigj:
Presim keto dite te marrim nga Ministria e Drejtesise lejen!.

Aha!?... ia ktheva une, nuk kam pune me parti ilegale, se e ha si Qemal Stafa kur Partia Komuniste Shqiptare ishte ne ilegalitet! Po a keni vetura? - i pyeta me qesendi. Azemi, qe po duronte si shume m'u drejtua:

Kam respekt per ty, jo pse je malesor por si patriot qe e don atdheun. Ne, nuk kemi asnje makine! Po do vine punet e mira kur te bahet Shqipnia me marre fryme lirisht prej kesaj fare te keqe te sllavo-komunistave!

Aaa, te lutem i thashe, mua me duhen dy vetura!

Perse dy? vazhdoi "kungulleshken" Imami.

Nese me mbushet mendja me ardhe ne partine tuaj, i fola, do vij direkt Anetar i Byrose Politike, keshtu qe nje veture me duhet per mua, ndersa tjetra per gruan time!

Azemi, vuri buzen ne gaz dhe duke u cuar, ma dha pergjigjen qe meritoja!

Kohen e politbyrove asht kah e merr dreqi shume shpejt, po kam kujtue se je nje fare shqiptari. A e mban mend para nji vitit ne Festival kur te thashe se do kemi shume pune per ta ba mire Shqipnine!

Nuk e deshta me veten. Kisha bere nje alamet autogoli qe kurr s'do e harroj. M'u kujtuan disa vargje te nje kenge kacake: "Shqiperi moj kucke, na bere verem! Te dinim me burra, na dole xhehnem..."

Ata dolen prej andej "pa shtuar radhet e partise" me pseudointelektuale si puna e jone qe po pinim raki, se Shqiperia i kishte punet "per fije". Une gjithe jeten do e kem peng moskurajon time qe sot me ben te skuqem para idealit te Azem Hajdarit, dhe atyre demokrateve qe dhane edhe jeten keto vitet e fundit.

U zgjata ndoshta pak, ashtu sic e kemi né shqiptaret me sindromin "A doni me per Belulin?", vecse besojeni, keto fakte flasin qarte se kush ishte Azemi, e kush ishim ne. Sa te vegjel ishim né, ne raport me Azemin dhe me trimerine e tij. Me pas kur PD-ja erdhi ne pushtet, iu qasem dhe né duke i "rene qylit". Por sa te jemi gjalle, do t'i rrime besnike idealit te tij! Kurre nuk eshte vone te korrigjosh veten dhe te shlyesh detyrimet.

- Kjo nuk asht parti gegesh dhe tropojanesh, - shprehej Azemi. Le te zgjidhet nje tjeter demokrat qe ka edhe me shume dije, edhe me shume pervoje edhe me shume pjekuri ! Kemi rruge te gjate per te bere...

Ndoshta e kishte mire, ndoshta e kishte keq. Gojet qe qelbeshin servilizem, ciltersine dhe origjinalitetin e Azemit, ia transmetonin krejt ndryshe Berishes, me i zellshmi nder ata ishte nje fondamentalist dibran me funksion, qe fatkeqesisht drejtoj per 5 vite sherbimin sekret SHIK. Sali Berisha "mosbesimin" dhe matjen e sinqeritetit te te tjereve e bente me kutin e ndershmerise se vet. Pak naiviteti prej malesori i Dr. Berishes, pak dhe pozicioni i veshtire qe levizjet "me top dhe pa top" te Azemit zor se i kuptonte njeri, plus dhe superbesimin e verber qe kishte Sali Berisha ndaj ekzekutivit, e coj Shqiperine deri ne krizen e marsit 1997.

Keta dy burra te medhenj, dhe demokrate te tjere qe nuk kishin patur privilegjet e atyre qe mbasi u divorcuan me PD-ne, i ndruan nga tre parti, perballuan vitin e mbrapshte 1997. Nuk u tremben as nga atentatet me kallashnikove, as nga granatat e Shkallnuerit. Ishte fatkeqesi dalja ne opozite e tyre, sepse po vertetohet se nuk doli Berisha dhe PD-ja ne opozite por doli ceshtja kombetare.(!)

Nuk me takon mua te bej analiza, ato t(i beje vete PD-ja, une po vazhdoj me tej ecjen dhe rritjen e Azem Hajdarit ne politike. Duke patur nje studio me me shume se 2 mije libra, fletet e te cileve kishin shenime dhe pikepyetje nga vete Azemi, asnjehere nuk e morra vesh, se kur gjente kohe t(i shfletonte ato. Shpesh mbylleshim brenda studios dhe me befasonte duke me cituar esse, konkluzione apo mendime te politikaneve te te gjitha kohrave. Nje dite, mbasi beme ne kembe nja 7 kilometra nga Parku i Liqenit Artificial te Tiranes (ritual i perditshem i tij ), duke takuar dhjetra njerez qe "i benin prite" per t(i qare hallet, u kthye mbrapsht nga rruga, e ne ecje e sip-r me tha: - kam me te tregue dicka qe po me len pagjume!

U kthyem perseri duke i rene shkurt nga fakulteti i gjeologjise. Dhe andej kishte "prita" te tjera me njerez.

Azemi u jepte numurin e telefonit te zyres apo shtepise, duke u thene "hajt mos ki merak se e zgjidhim, eja neser e me tako !". U futem ne shtepi.

Ne studio kerkoj me nxitim nje liber, u nervozua se nuk e gjeti ku e mbante mend, thirri Kirin, djalin e tij, qe eshte sa i zgjuar aq dhe origjinal dhe duke i fole ambel e pyeti : - A ma ke pa Kisinxherin ?...

Per nje moment kujtova se kerkon ndonji tip arme apo aparati, por Kiri iu pergjigj: - Ate librin e rande? E ke tek dhoma e gjumit.Te kishte ra pertoke sot nadje, po e morri mami dhe e ka vene nen jastek. Bile mami tha, mire vete qe nuk flene, po dhe Kisinxherin po e len pa gjume!

- Agim, - me foli Azemi, -asht fute SHIK-u dhe ne shtepi tek une. Pse bre Kiri po spiunon mamin? Hajt shko merre librin!

Kiri u skuq deri tek veshet, dhe rende rende, si proteste e heshtur per "akuzen" qe i bani i ati, u ngjit shkalleve te shtepise prej drunit, ku banonte familja Hajdari. Azemi me shaka perhere thoshte "alamet kalaje kam, me nji teke konjak me ia derdhe perskaj e me i vnue shkrepsen per 10 minuta i mbeten vetem guret e themeleve..."

Libri ne gjuhen angleze, me autor Henri Kisingerin, dhe ligjerata e politikanit te mencur amerikano-cifut e nenvizuar prej Azemit, kishte pak a shume kete idé "Njeriu ne jete ka dy drama! E para kur nuk i realizohen deshirat dhe e dyta kur, i realizohen Ato (!)".

Sot e kuptoj thellesine e kesaj filozofie. Sot une rri pa gjume dhe besoj se edhe vete autori H.Kisinger, nuk e ban gjumin te rehatshem (!) Azemi ishte takuar dhe personalisht me ish-sekretarin e shtetit amerikan, ne viziten e tij te pare ne SHBA, diku nga viti 1991. Me kete politikan te shquar,si dhe me dhjetra te tjere krere te Europes, Andreottin, Cosiga, H.Kohlin, kishte fotografi te tera, por mbi te gjithe respektonte Dr. Ibrahim Rugoven dhe fotografite me Kryetarin e Kosoves i mbante ne mur me korniza per t'ia patur lakmi.

Maredheniet vellazerore te Azemit me Kryetarin e Shqiptareve te Kosoves Dr. Rugoven, do t'i cek ne vendin e duhur te kujtimeve dhe mbresave. Paraprakisht them se, Presidentin Rugova, sic e quante Azemi, kurr nuk e kam pare aq te lumtur, sesa oret dhe netet qe zbardhnin setoku.

Gjithmone "baca Azem", (sic e quante Dr. Rugova), i thoshte Kryetarit Rugova: - sa te clirohet Kosova Zoti President, une e Agimi, jem kah vijme e punojme ne Prishtine. Ky inxhinier ne Elektro-Kosova e une po u bahem "avokat " shkive. Atje i kem vorret e te pareve !

Anderr e kishte Azemi me shkue nji here ne Kosove. "I fali njemij net europiane, thoshte Azemi, vec t`a kaloj nji nate rreth oxhakut te nji sobe burrash ne Kosove ! "...Kjo anderr e tij, u be realitet. Vecse e ndjej qe Azem Hajdari, ndonse fizikisht nuk asht midis nesh, shpirterisht ka qene dhe eshte prezent, e do jete perjetsisht ne zemrat e kosovareve ! Jam i sigurte per kete.

Zgjedhjet e para pluraliste 1991

Duke e nuhatur se Ramiz Alia do ikte me turp nga pushteti dhe se populli donte qeverisje nga demokratet, Azemi thoshte shpesh, qe "psiqikisht endé populli nuk asht i pergatitun, bile né, demokratet nuk do e kemi te lehte ne pushtet. Ekzekutivi "t'a merr ftyren "! Ky popull fukara, i mesuem 50 vjet me ia "zgjidhe hallet Partia", ka rrezik qe ne detin e halleve te tija, te na e baje tallazin mbrapsht."

Kryq e terthuer i ra Shqiperise Berisha e Hajdari dhe me 22 mars 1992, PD-ja fitoi zgjedhjet ! Ate mengjes mbasi votuam, bashke me 42 minatore te Valiasit dhe fonditore te Fabrikes se qelqit Tirane, qe ishin protogoniste te Greves se Fameshme per rrezimin e Nanos 2, me traget arritem nga Durresi ne Bari te Italise. U duhej bere nje kontroll urgjent mjeksor ketyre djemve sindikaliste, qe vune jeten ne rrezik per te rrezuar qeverine e fundit te PPSH-se ose Nano 1 dhe Nano 2, sic shkruante shtypi asokohe. Ishin te shkaterruar psiqikisht ata 42 minatore. Mbas 10 ditesh greve urie, mbi toke dhe nen toke, per here te pare dilnin jashte shtetit. Ky ishte ndoshta "kontigjenti i fundit" qe shkaterronte komunizmi tek "njeriu i ri shqiptar". Komunizmit po i vinte ngordhja, por rranjet i kishte teper te thella.

Duke qene i papune deri ne 1 shtator 1996, nuk guxoja t'ia kerkoja kete nder Azemit. Te kater vellezrit e tij dhe 3 vellezerit e Fatmires bashkeshortes, deri ne fund te vitit 1996 ishin te papunesuar. Ashtu si dhe nipat e Sali Berishes. Fatmira e Azemit, e martuar teper e ré me te, nuk e hapi njehere gojen. Ajo ia dinte tabiatet Azemit. Me nji sallate domatesh dhe nji tas fasule apo pjate pilafi, e shtynim darken. Shume prej shqiptareve te Kosoves qe e adhuronin Azemin, "me marifet" pa u ofenduar Azemi, qe ishte teper i ndjeshem ndaj fatit te tyre, kur vinin nga diaspora i sillnin dhurate ndonji veshje femijve apo vete Azemit. Kurrë nuk e harroj ardhjen e kampionit te botes ne karate Enver Idrizi dhe kampionit europian Enver Sakiqi, te cileve Azemi ua ndërroi emrat, njerit ia vuni Skender (ne kujtim te Skenderbeut) ndersa tjetrit Flamur! Ate dite ne aeroportin e Rinasit i pritem me madheshti. Kishim shkruar dhe dy banderola "Mire se vjen Enver Idrizi dhe Enver Sakiqi!", ndersa Azemi bente shaka duke thene: "kuku tash na rrehin demokratet qebesa! Mbajtem 50 vjet ne shpinde nje Enver dhe sot po na e msyjne dy Envera!"

Djem te mrekullueshem te dy keta kampione. Ata gjithmone e kane ndihmuar familjen e Azem Hajdarit. Ky ishte dhe "sekreti" qe ekonomikisht familja Hajdari perballonte cmimet e cmendura te tregut shqiptar. Kur vinin nga Shkodra miq dhe shoke te Azemit, apo kur shkonim shpesh ne ate qytet qe Azemi i thoshte "dashnorja e demokracise dhe barometri i punes se PD-se", ishte i qete.

"Shkodranet nuk lene njeri ne tavoline me fute duart ne xhep - thoshte Azemi. Ay i quante shkodranet sponsorat shpirterore dhe real te demokracise shqiptare ! Pastaj sportedashesit shkodrane e kishin zgjedhur dhe President te Klubit Vllaznia. Por nuk kishte vetem dashamires. Zyrat dhe strukturat e demokracise se brishte ishin plot me dashakeqas. Lidhje direkte dhe indirekte klanesh mendonin nate e dite si t`a rimerrnin pushtetin.

Qeverisja demokratike, perballej cdo dite me kete taborr. Me te rrezikshmit ishin arrivistat. Pastaj ishin hakmarresit dhe nen hije urithat. Keta Azemi i quante horrat dhe morrat e PD-se. Ne Kuvendet Kombetare te PD-se, Azemi i kritikonte pameshire. Duke qene teper i virtytshem dhe ashtu sic e kishte gjetur vete te paster rrugen e ndershmerise te tradites se familjes se babes dhe te nanes, e perseriste vazhdimisht qe: "- nuk duhet te leme as fjale peng dhe as dinjitet peng. Burri qe e len vehten peng, ia sheh sherrin kur te duash. Asisoj burrash mos i pac kojshi e jo ma ne parti e ne qeverisje."

Forcen e fjales Azemi e kishte shpartalluese. Kurajon e kishte si askush. E perseriste gjithmone qe: - "askush nuk ka aq pasuni sa me blé te kaluemen e vet, prandaj te mendojme e te punojme per te arthmen !" Berishen e adhuronte, por kishte nje "xhelozi" te brendeshme ne maredheniet e tija me presidentin, sidomos me disa qe nuk e meritonin, ti qendronin aq afer atij personaliteti te pakorruptueshem. Me thoshte shpesh: - "cfare duhet te bajme qe ta besoje Kryetari se sa duam ate, nuk duam as vehten."

Per t'ia "ulur sadopak adrenalinen" i thoja - degjo bace, Berisha né, na ka ne xhep te vogel te pantallonave per kusur, asht i sigurte per besnikerine tone, ai e ka hallin tek te tjeret me i ba sa gjysma yte besnike. Me shihte me habi, mbasandej une i thosha:- a je ne vehte mor Azem Shpendi, te dy tropojane jeni, dihet se per njeri tjetrin jeni nji mish, nje trup e nji gjak. Ndrroje pasaporten - i thosha.

Qeshte dhe i jepte fund shqetsimit duke thane: - "ju mirditasit te gjitha regjimet i keni tradhetue, vec Sali Berishen nuk e tradhetoni..." dhe syte i zvogeloheshin nga qeshja e tij qe te "infektonte" me optimizem. Ia ktheja hazer xhevap:- une jam budall Hasit !

Vone e besoj Azemi, se nga "lisi i gjakut", pra nga ana e babes isha me prejardhje nga Hasi i Malesise se Gjakoves. Per gjak te paret e mij ishin shperngule ne Mirdite para pese brezash dhe kishin ruajtur besimin katolik. Nga baba jam katolik, ndersa nanen e kam myslimane prej toskenije, kurse une mos u cuditni, me ane te perkushtimit shpirtrore te Azemit, dhe te kumtit te Dervishit te Luzhes, i perkas besimit bektashian.

Baca Azem, kenaqej me kete spekter besimi te familjes dhe thoshte: "- kjo asht magjia shqiptare, bashkejetesa e besimeve. Ah, sikur dhe partite te bahen te zonjat te bashkejetojne sic mbijetuan shqiptaret ne mote e shekuj." Pastaj shtonte: " - Po partite nuk kane kodet morale te popullit tone, qe asht ma i miri i botes !"

I respektonte veteranet shqiptare te luftes se dyte botnore. Baben e vet, bacen Shpend Tahiri, e kishte patur partizan ne Tropoje. Por e vuante shume qe ia kishte rrejte Enver Hoxha me PPSH-ne.

Babai i Azemit, baca Shpend ne shkurt te vitit 1996, me befasoj kur me tha :- kam ndeje 5 vjet pa i fole me goje ketij djalit tem ! Kur u nis per ne universitet me fillue vitin e pare, ne vitin 1987, ne pik te mesnates, nji nate para se me ardhe ne Tirane, me tha : - ndigjo babe, kam me ta ngrehe zhag monumentin e Enverit tand, se te ka rrejte ty dhe te gjithe komunistat e ndershem. Pasha besen, pasha idealin e pasha at Zot u trandova. Me e rrehe nuk ia kisha takatin. Qé, erdhi ne Tirane dhe e mbajti fjalen ! Nuk e di, ishallah del per hajr...

Ish anetareve te ndershem te PPSH-se, qe nuk ishin pak, c'eshte e verteta udheheqja e larte e tyre, ua uli koken. Po ajo droge e marrun per 50 vjet rresht, nuk ishte e lehte me u cdrogue, sic deshironim né bijte e tyre. Ne kete drejtim, me argumenta dhe me takt fantastik, Azemi i bente per vehte keta "komuniste" pleq.

Ndersa une, qe kisha "patur fatin" te isha nji djale prej familjeje te nomenklatures se rretheve te Veriut, ua dija te gjitha poshtersite dhe krimet nga afer komunistave. Azemi qeshte kur i thoja "qe keta e kane prostatin ne tru!"

"Sot e gjykoj, qe te dy "anet", apo "palet", né dhe prinderit tane, ishim te "droguar" me teper me naivitetin e malesorve qe i rrinbesnik fjales se dhane edhe kur e ka krejt gabim, sesa merakut se kush do ishte ne pushtet.

Ketu né, bijte demokrate, nuk u treguam vigjilente ndaj prinderve tane te rritur dhe te brumosur me idealin idiot komunist. PS-ja, dijti t'na e marre nga duart kete kontigjent, dhe mehmuret veterane, akoma nuk e kane kuptuar se cila eshte vlera e demokracise se vertete. Sikur demokratet te na e kishin "punuar qindin" neve pinjolleve plangprishes te ish komunistave, gjate viteve te qeverisjes se PD-se, ashtu sic ia punoj PPSH-ja per 50 vjet familjeve dhe femijeve te atdhetareve te vertete, kam besimin se dhe Azemi do ishte gjalle sot e kesaj dite ! Pikerisht tek toleranca dhe fisnikeria e demokrateve te vertete, perfituan segmentet kriminale te se majtes ekstreme. Te atyre segmente kriminale qe i kane deri ne bryl duart me gjak. Ne vitin 1997, ajo qe ndodhi me Shqiperine, e kishte "qitjen e larget". Duhej tradhetuar Kosova, sic e ka adet Tirana zyrtare ! Prej vitit 1878 e kendej, historia e vertete duhet t'i hape kapaket. Sidomos qe tashti e gjithe bota e ka marre vesht se kush asht rraca e sllavo-komunistave!

Azemi, me mire se askush i ruante keto maredhenie majtas nuk gabonte, dikujt nuk i pelqente. SHIKU bile i kishte hapur dosje(!)

Gjakun e deshmoreve te atdheut e kishte te shenjte. Loja per diten e clirimit te Shqiperise nga nazifashistat, midis PD-se dhe PS-se, ishte e paprincipte dhe kjo Azemin e merziste shume.

"Persakohe qe te gjitha shtetet e Europes mbanin si dite te clirimit nga thundra e okupimit fashist, diten e clirimit te kryeqytetit respektiv, perse keto dy parti nervoze dhe ambicioze per pushtet nuk vendosen 17 Nentorin!?" - pyeste shpesh Azemi.

Teper e thjeshte ishte, teper e komplikuar u be. Demokratet nuk e kapen kete fakt. Social - komunistat, me daten e clirimit qe sipas tyre duhej mbajtur 29 nentori (!) mbanin peng PD-ne, dhe thithnin nostalgjiket ish-partizane rreth vehtes. U krijua opinioni se PD-ja "gjoja" mohonte gjaku e deshmoreve. Loja "Tomi e Xherri" vazhdon edhe sot e kesaj dite, por faturat po i paguan populli dhe fati i atdheut.

Nivelin e ulet te pensioneve te ish-pjesmarresve ne luften e dyte botnore, Azemi e quante nji nder gabimet e PD-se.

"Po t`ua rrisish pensionin veteraneve - thoshte shpesh Azemi,- as edhe nja nuk ia shkel deren PS-se."

Keto jane detyra te qeverise, qe fatkeqesisht din me ba autogola ne porten e vet dhe jo gola ekipit tjeter - perseriste gjithe zemerim Azemi, qe e kritikonte qeverine teper sinqerisht. Po fryma e oportunizmit dhe e nepotizmit zor se cahej nga Azemi vetem. Ata qe e mbeshtesnin ne tavolina kafeje dhe qe "e nxisnin", ne parlament e kycnin gojen si manare, sipas parimit "mire uthulla, mire sheqeri..."

"Kjo solli dhe ngjarjen e hidhur te fundit te vitit 1992. Le t`u referohemi fakteve te verteta, ashtu sic eshte, pa mbajtur anen e askujt.

1. Heqja e imunitetit

Azemi ishte zgjedhur per here te dyte deputet ne zgjedhjet e vitit 1992. Asokohe, Sali Berisha - President, ne nje takim me popullin e Vlores, hoqi verejtjen per Komisionin e Zhvarrim - Varrimeve, duke shprehur shqetsimin real qe prane varrit te nje deshmori te lirise te mos varroset me nderime pikerisht ai qe e ka vrare deshmorin.(!) Kjo padyshim ishte sa patriotike aq dhe e ndjeshme per familjet dhe nenat e deshmoreve. Berisha me sinqeritetin e tij prej malsori, tha qe:- "cfare t`i them nanes se deshmorit, kur prane varrit te birit te saj, organizojme me nderime ceremoni per vrastarin e birit te saj ?"

Nje "bullar" i nje familje qe historikisht perfaqesonte regresin ne Shqiperi, me mllefin e "idealeve" te nje zhgani, qe Azemi e quante kufome politike, duke mos e vlersuar qe ne krah te tij ishte Azem Shpend Hajdari, te cilit dajat i ishin vrare nga fashistat per clirimin e Shqiperise dhe Kosoves, tha fjaline me makabre duke deklaruar "a te kem e ti hedh ne det keta deshmoret me vorre e me lapidare..."

Azemi tronditet, i fut nje goditje me bryl ne brinje saqe ia morri frymen "bullarit" duke i thene: - "more qen, cfare te baj se asht Presidenti ketu e jemi para popullit fisnik te Vlones, se te kisha mbyte me thonj! Po kjo tribune nderi, nuk asht per ty more kolaboracionist i fashizmit... "

Te nesermen, "bullari", qe fatkeqesisht mbante nje funksion te larte ne PD dhe mbas do kohesh iku prej saj, i organizoi nje provokacion djallzor. Azemi, jo se nuk mund t`i shmangej por nuk duronte, dhe ra ne provokacion.

Ky "bullar" i te gjitha kohrave, i mbylli zyren ne Seline e PD-se Azem Hajdarit themeluesit te Partise Demokratike me dry (!)...Aq donte Azemi i "rrahur" nga ererat nervoze te veriut.

"Bullarin" qe nuk e shihte me te denje, per nje parti progresive sic e enderroj dhe e deshiroj Azemi PD-ne, e hodhi nga shkallet e poshte,duke i uleritur qe: "kjo nuk eshte parti spiunash !"

Por fatkeqesisht "bullari" kishte klanin e vet te cilet i kurdisen seancen me te turpeshme te Parlamentit Shqiptar - Heqjen e Imunitetit te Azem Hajdarit nga Partia e vet, qe ai me studentet e projektoi ne dhjetor 1990.

Deklarata filozofike e A.Hajdarit: - "Vellezer deputete, une do dal i paster nga ky inskenim i ndyre, por mos harroni se me heqjen e imunitetit tim kaq ne menyre servile dhe te padrejte, u paralajmeroj se sonte po u iken "dashnorja" - demokracia, nga shtrati! Mjer Ju! Nuk kam nevoje per avokatine e grupit parlamentar te PS-se. Kam zhgule lisat e komunizmit e nuk pyes per kallamat e PD-se. Po ku do shkojne neser femijte e tu zoti Nano, femijte e mij dhe te gjithe shqipetarve, nese pushtetin e merr Tomorr Dosti !?... "

Kete thirrje te Azemit nuk e vlersoj PD-ja, e cila 5 vite u akuzua si mohuese e luftes "nacional-clirimtare".

E verteta qe komunistat bene lufte vellavrasese as nuk mohohet, por djallezia e ekstremistave te djathte me ekstremistat e majte siluroi kete teme sa e diskutueshme aq delikate. Gjykata e nxorri te pafajshem, Azemit iu rikthye imuniteti, njerzit me dosje e pseudonime brenda PD-se, e humben kete beteje me Azem Hajdarin. Por kalendari i "rebelit te PD-se" nuk mbaronte ketu. Azemi ishte i vendosur qe PD-ja ne terren te mos bente autogola ! Po nuk e kishte te lehte. Masat popullore pikerisht per kete cilesi e donin dhe e respektonin Azemin.

- More keta ose nuk e dijne kah e kane porten, ose hane buken e turkut e bajne punen e kaurrit - thoshte gjithe revolte !

Duke qene dhe jurist, shkeljen e ligjshmerise e quante arbitraritet te pafalshem. Kur ka ligje, - thoshte - nuk ka nevoje per urdhera. Ne kete drejtim ishte kembengulja e tij, qe i beri me status shume struktura qe i mbulonte si Kryetar i Komisionit Parlamentar per Mbrojtjen, Rendin e Sherbimin Informativ. Me Zhulalin merrej vesh mjaft mire, ndersa me shefat e dy dikastereve te tjera Musarajn e Gazidede kishte gjithmone rezerva, ndonëse respektonte e perpiqej te mbante ekuiliber. Nje rast duke share Saliun (vellaun e tij me te madh Sali Hajdari - i papune) gjithe nerva qe "Saliu, eshte gomar, se dhe dy pare qe ia jep Rasimi shkon e i pin" te nesermen "shikasit vigjilent" i kishin thane Berishes, qe Azemi te shan(!) E verteta eshte se disa provinciale qe ishin "kuadro" te SHIK-iut, i kane bere shume dam imazhit te demokracise. Kjo eshte teme me vehte dhe ne kete pike do ndalem me vone. Ecim me tutje kronologjikisht.

Referendumi per Kushtetuten:

Viti 1994 ishte vakumi i personalitetit te qeverisjes se PD-se. Azemi e vuante shume kete.

"Diku e kemi difektin thoshte, ndoshta jemi shkepute me popullin, na ka hy ne qef vetja, kemi nje krize personaliteti, ekzekutivi po na diskretiton, soacialistat i kane ndeze te gjithe gjeneratoret, jemi ne shenjester nga papunesia dhe nga sektori i propagandes qe komunistat e kane makine te palodhëshme... Para kemi referendum per Kushtetuten. Duhet vertet Kushtetute e re per nje shtet demokratik. Une jam jurist e deri tani kerkund nuk jemi, me Kushtetuten-projekt!..."

Befas ne seancen pralamentare qe u mblodh pas shume sorollatjesh te panevojshme, Azemi shpertheu. E grisi ne sallen e Parlamentit Projektrregulloren Ushtarake sic e quajti Azemi publikisht Projektkushtetuten e vitit 1994 edhe ne transmetimin e brendshem televiziv.

Ai e nuhaste te keqen. "Kjo zor se miratohet, - ofshante, - ne do ja bajme hyzmetin, por populli nuk han ma bar!... ".

E me te vertete, 7 nentori 1994 ishte nje dite qe nuk harrohet. Berisha (ndonese mund te "manipulonte") ra viktime e principialitetit te vet, duke deklaruar per mbare opinionin: DO RESPEKTOHET VERDIKTI I SOVRANIT POPULL! Dhe Kushtetuta e vitit 1994 humbi. Duke respektuar oponencen dhe si "titullar i vetem" i saj brenda PD-se, Azemi i ftohu letrat me "doktorin". Po ne fakt dikush tjeter ishte i semure (!) Kur "vatha" e Partise Demokratike flinte ne eufori, ish-kryetari i saj, Eduard Selami, (sipas nje shprehje proverbiale te P. Arbnorit), ua hapi deren "vellezerve ujq socialiste" duke u thene "ejani dhe hajini kur te doni se keta i keni ne gjume!..."

Zgjedhjet elektorale te majit 1996

Qeveria demokratike kishte 4 vjet ne pushtet. Partia Socialiste, prej 23 marsit 1992, kishte kerkuar doreheqjen e saj dhe zgjedhje te reja(!). Pra pa kaluar as 24 ore, nga ardhja ne pushtet e PD-se(!) Kur ne Shqiperi per here te pare mbas 50 viteve diktature te pashembullt ne Europe, nje grupim demokratik, "mori timonin e karakatines shqiptare" socialistet donin zgjedhje(!). Ishte tragji-komedi. Por e logjikshme per ata. Socialistet nuk mund te pajtoheshin me humbjen e pushtetit qe e paten nje gjysme shekulli prone te tyre(?)

Azemi teper i shqetesuar per klimen e elektoratit dhe klimen brenda vete Partise Demokratike, Kuvendin e saj te trete ne marsin e vitit 1996 e percolli me shume shqetesim. Dyshonte tek "klanet". Diten e mbylljes, ne pauzat e midis seancave te Kuvendit, e piu kafen teper i emocionuar. "Mundet te mos zgjidhem ne Keshill Kombetar, kam gjujte shume me shqelma brenda partise",- tha. Duke pritur ardhjen e listes qe do votohej nga delegatet, Azemi i drejtohet Berishes: "A bajme nje fotografi se pa le kudo na i gjuj copat komisioni!.."

Berisha menjihere e zuri nga krahet duke qeshur. Mbas fotografive me te gjithe delegatet, erdhi kryetari i Komisionit te Mandateve prof. Y. Vejsiu (qe me pas iku mbas Pollos ne nje parti tjeter). Kur u lexua emri i Azem Shpend Hajdarit, brohoritjet ne salle ishin ma te fuqishmet dhe njekohesisht me domethaneset per "disa".

Delegatet brohorisnin "Sali Berisha! Sali Berisha". Dihet se motoja e atij Kuvendi ka qene "Me ne fitojne te gjithe! "Azemi i afrohet Berishes dhe i thote teper i emocionuar: - Borxhet ndaj PD-se nuk ka thesar qe i shlyen! Ndersa Berisha teper i gezuar i thote: - Azem te don populli, te gjithe delegatet qe kane ardhe nga te kater anet sjellin opinionin e tij! Je zgjedhur me votim demokratik! Urime!

Ate nate e kaluam ne nje shoqeri sa familjare, aq dhe miqesore. Ishte i gezuar sa nuk pershkruhet dot. Ne te zbardhun kur te gjithe do pershendeteshim per te shkuar ne shtepite tona, Azemi na befasoi: - Kemi shume pune, - tha. - Ejani te futemi ne studio e te bajme nje program se si te organizojme fushaten elektorale.

Ishte fantastik dhe mahnites ne idete e tij. U ul prane ne tavolinen e vet te punes, ndezi kompjuterin dhe shkroi fjaline e pare SI T'I FITOJME ZGJEDHJET?

A. Te perdorim stilin amerikan (presidenti te dale me podiumin e kryetarit te shtetit)
B. Te veme "piken e mjaltit" per te mbledhur rreth PD-se elektoratin.
C. Te shpalosim unitetin jug-veri!
D. Te flasim sinqerisht per gabimet ne qeverisje!
E. Te ngreme shpirtin kombetar ne lartesi te reja per Kosoven martire.
F. Me ke do jene intelektualet, artistet (vizioni 2000), me ate force politike do jete dhe populli!
G. Te mbeshtetemi tek familjet e shendetshme qe kane dhene gjak per Flamur dhe Atdhe!
H. Te respektojme bindjet fetare dhe te kerkojme bekimin e Zotit!
I. Te ngrejme stafe imazhi te afte me lektore te besueshem!
J. T'u themi femijeve dhe familjeve mireupafshim deri ne Diten e Votimit!

Akoma pa mbaruar entuziazmi yne, Azemi shprehu fjaline qe kurr nuk do ta harroj: "Po fituam kete radhe, nuk kemi mundur komunizmin por sigurimin e shtetit! Atehere Shqiperia do marre fryme lirisht!"

Vec ketu "gaboi" Azemi. Bojkoti ishte fisheku i fundit i tyre. Kete arme ata e perdoren kur u zbuluan prej tij, me 21 maj 1996, kur u kapen te gjitha dokumentet kompromentuese te celulave te PS-se, ne Ostren te Vogel, nga PS-ja e Gollobordes. Ne keto dokumente me nenshkrim te Rucit, Bufit dhe Pellumbit, shperndare te gjitha degeve te tyre, porosisnin per shperndarje te cigareve gjumendjellese anetareve te komisioneve, plackitjet e kutiave te votimit nga "grupet e rendit" te militanteve te PS-se (emrat e ish-oficereve te sigurimit te shtetit ne listat e hartuara nga ata), numrat e telefonave qe do jepnin 30 minuta para mbylljes se kutive lajmin qe fitoi PS-ja(!) etj. Keto u lexuan ne te gjitha emisionet e lajmeve te RTSH nga ish-zevendsministri i Brendshem gjeneral A. Shehu, me dokumentat origjinale te kapur edhe disa Komiteteve Drejtues te PS-se ne rrethe po me dt. 21 maj 1996. Me daten 24 maj ne mitingun e fundit ne Tirane, mbi 400 mije demokrate mbushen me flamujt blu kryeqytetin.

Fitorja e PD-se ishte bere e pashmangshme. Zona 26 elektorale ku u caktua Azemi per kandidat-deputt, jo vetem gjeografikisht ishte me e veshtira, por dhe nga ana demografike ishte teper e koklavitur. Zona e "dhise se Nane Zyhrase" e quanin te gjithe.

Kjo kishte nje baze te vertete. Gjate luftes, Enveri i kishte hanger nane Zyhrase dhine e vetme qe kishte me mbajte frymen gjalle. Fshataret fisnike e patriote te Gura Kuqit, na treguan se si "komandanti" ishte veshur si grua qe t`i shpetonte rrethimit. Azemi aty, kur takoi baben e dy djemve deshmore qe po conte 3 pako makaronash te zeza me i njome ne uje per t'i bere kulac se nuk kishte miell ne magje, e hapi fjalimin me nje ligjerate aq prekese saqe komentet do ishin te teperta:

"Plaste qeveria dhe Partia Demokratike, qe sot ne vitin 1996, ne Martanesh hasen personazhe si tek legjenda e misrit te Migjenit! As edhe nje vote nuk dua prej jush. Ne rast se pushtetin lokal ketu e ka Partia Socialiste dhe kryetari i komunes vjedh asistencen e akorduar nga qeveria, perse keni pritur kaq gjate bre vellazen te vinit ne Tirane se mustaqet e qeverise ia baj furce me la dhambet! Po te keni besim tek une, tek flamuri dhe tek Zoti, votoni per te ardhmen tuaj! Une si Azem qe ate dite qe me eshte lexuar emri nga keshilli kombetar per kandidat ne zonen tuaj, e kam quajtur veten deputet. Sepse e kam per nder qe jam i biri nje ish-komunisti te zhgenjyer dhe i nje pastrueseje qe 6 muajt e vitit na ka mbajte me geshtenja te zjera!".

Ne ate fushate Azemi fitoi me rezultatin faktik me te larte, krahasuar me te gjithe deputetet e tjere, mbi 83 per qind votuan per te!

Levizja sindikaliste e tetorit 1996

Mbas 5 vitesh i papunesuar, me 1 shtator fillova ne Radio Tirana me detyre pune si shef redaktor letrar dhe gazetar. Ne ate institucion atmosfera ishe demokratikisht fallco. Prej 20 apo me shume vitesh punonin persona jo vetem me dosje, por dhe te futur ne pune mbasi kishin kaluar "filtrat e sigurimit te shtetit". Keta njerez, neni i shumperfolur 24/1 nuk i kishte kapur. Dhe nje nisme te ish-drejtorit te Pergjithshem, S. Bucpapaj, per te pastruar kuadrin, e kishin lene pergjysme nje taborr servilesh dhe miqsh te nje keshilltareje te Berishes, qe ishte bashkeshortja e njerit qe hangri presh bythes. Azemi kete nuk e honepste fare.

Ish-drejtori i TV, Q.Sakajeva, nje njeri me dimensione femrash edhe si trup, edhe si psiqike, kishte bere "reforme" duke punesuar disa ish-sekretare partish gazetash.

Pervec akuzes si berishian, me rendonte dhe shoqeria me Azemin. Iu futa punes me te gjitha energjite e akumuluara, per te nderuar dhe "dorezanin" Azem. Fati qe ishte Festivali Jubilar i Kenges qe mbahej per 35 vite me radhe. Ky aktivitet dhe kjo nuk me trembte, ma lehtesonte punen. Azemi diten e pare te punes, me citoi Fojtvangerin: "Nga te gjitha te mirat e kesaj bote, puna eshte e vetmja qe nuk te len asnje shije te hidhur nga pas! Tashti, puno - me tha - se kerkush nuk te mban peng!"

Pa kaluar 30 dite, nje nate teksa dilnim nga zyrat e RTSH-se, B.Pollo qe asokohe ishte drejtor i pergjithshem, me njoftoi qe Azemi ka filluar nje levizje sindikaliste kundra Meksit. U gjenda ngusht. Levizja e tij m'u duk komplet "kundra rrymes".

Kjo i jepte dhe Berishes nje "goditje aperkut" ose nen stomak, sic i thone boksjeret. Na mungonte miku i FOKUS-it, Robert Papa, i cili ishte vendosur te shkonte me pune ne USA(!)

Me nje celular te Pollos e gjetem Azemin qe ishte teper i nervozuar, sepse TV kishte dhene vetem Sindikatat e V. Xhekes, kurse te mbledhurit rreth Azemit i kishte hequr nga transmetimi Q. Sakajeva. Ne kete pike kishte teper te drejte Azemi. Sakajeva kishte vepruar mbrapsht, a per servilizem a per urdher "nga lart" nuk dihet. RTSH-ja kishte kohe qe bente autogola!

I fola ne telefon ashper Azemit. "Perse nuk na ke pyetur dhe ne, shokeve te ngushte?,- i fola.

Azemi i prere dhe teper autoritar (gje qe nuk e kisha njohur kurr ne marredheniet tona aq shoqerore dhe intime), ma preu shkurt: - Te kam ditun te mencem... tash ja ndien krismem ma vone..., kur ta heqin ndryshe Meksin, do jete vone per te gjithe!... Ma mire nje qeveri pa Meksin sesa nje Shqipni pa PD-ne dhe Berishen!... Intelektual ne krize!"

Pa dyshim e ndjeva veten teper ngusht. Nuk ishte ofeza qe ndjeva, por me brente fakti qe kisha humbur "koeficientin e zgjuarsise". Ne RTSH kishin mbetur vetem servilet. Te devotshmit dhe idealistet ku padyshim fus dhe autorin e FOKUS-it, Robert Papen, kishin shterruar, ose me sakte ishin trembur! Te nesermen disa SHIK-as injorante dhe nje goxha intelektual, hapen thashethemnajen qe "keshilltari politik i Azemit eshte A. Doci".

I kerkuan Pollos njerzit e SHIK-ut dhe vete Gazidedes te me hiqnin nga puna si armik! Mjeranet dritshkurter! Po une kisha 5 vite pa pune! Dicka tjeter kurdisej. Teper te vegjel dhe teper inferiore ishin te gjithe, para nuhatjes politike e sociale te Azemit. Teper krahethate u treguan te gjithe per te mbrojtur ate, Berishen dhe demokracine!

Nen rrezikun e atentateve

Eshte e ditur tashme nga te gjithe, se te vetmit politikan qe i kane bere atentate ne Shqiperi disa here radhazi eshte vetem Azem Hajdari (!). Askush atehere nuk i "vuri rendesi" ketij fakti se atentati i pare iu be ne kapercyell te vitit 1990, kur ishte vetem me nje shofer dhe u nis per ne Skrapar. Shoferi, qe i dhimbsej jeta, se sapo ishte martuar, u kthye nga rruga mbrapsht. "Nuk ma mban Azem, - i tha,- aman a te mbete hateri te kthehem?". Azemi i dha leje, vecse duke mos e nencmuar i tha:

"Ti kthehu, por makinen nuk ta jap! Kur ta clirojme Shqipnine prej diktature, do perpiqem me te cue shofer ambasade, se vec atje duhen "trima" si ti!"...

E morri vete makinen, dhe ne kryeqendren e komunizmit, ne "kalane e Hysni Milloshit", qe ato dite, themeloi shoqaten "Veprimtaret e Enverit" u nis per Skrapar. Per fat, ne sallen e kinemase te qytetit po ate dite ishin mbledhur kreret e besnikeve te S. Gradecit. Azemi u futet ne salle, shpalos xhaketen e tij ku kishte varun disa granata mesimore, dhe u thote: "Mos kujtoni se kam ardhe me ua sha Enverin, por as me e levdue nuk kam nder mend! Ketu jam ardhe vetem se e di qe skraparllinjte jane burra trima, se dhe trimi i leshon rrugen ma trimit! Ju jeni 600 vete a ma shume, une jam vetem !..."

Salla "i leshoi armet". Fjalimi atdhetar dhe prekes i Azemit, qe ia njihte vlerat dhe burrat atdhetare cdo fshati e jo me krahine, dialekti i tij, qe dukej sikur kishte dale nga legjendat e Mujit e Halilit, toni burrnor dhe i larte (nuk e perdori mikrofonin), i ngriti ne kembe skraparllinjte patriote. Kaq u desh, ate dite Azemi ishte ne besen dhe bujarine e tyre. Dhe per bujari e trimeri, skraparllinjte jane me te shquar sesa ne naivitetin qe kane treguar duke u bere istikam i diktatures. Prej Skrapari doli dhe parulla:
"Shkojme e clirojme Tiranen, se ay kopuku Ramiz Alia, na tradhetoj Komandantin!".

E verteta qe Ramizi ishte kopuk politik nuk mohohet! Kur nje delegacion i PD-se, me Berishen, Azemin, Imamin dhe nja dy te tjere i shkuan ish-presidentit R.Alia ne zyren e tij, ku dikur kishte punuar Haxhi Lleshi. Takimin e kishin kerkuar demokratet per ligjin mbi zgjedhjet se me ane te proporcionalit Ramiz Alia donte te hidhte vaun. Azemi per t'i kujtuar Ramizit respektimin e regullave te lojes politike per zgjedhjet e 31 marsit 1991, meqense ishte hera e pare qe do votohej gjoja "demokratikisht", i deklaroi se ishte i detyruar te priste delegacionin e PD-se. Mbas kerkesave te riperseritura R. Alia pranoi te priste ne zyren e vet, por vec dy veta, Berishen dhe Hajdarin (!). Azemi i coi fjale protokollit te Ramiz Alise, se numrin nuk na e percakton ai, por e vendos kryesia e PD-se grupin negociator. Keshtu qe ne presidence shkuan 4 vete.

Dredharaku Ramiz Alia, mbasi u ul perballe delegacionit te PD-se, i hetoi nen xhakete nje kobure Azemi Hajdarit. Deshi te nderpriste biseden se, gjoja "nuk ishin ne kushte te barabarta" (dhe padyshim ky ishte vec sebepi) meqense Azemi ishte i armatosur (!). Ne ate moment Azemi, qe ishte i lindur per zbulim, brofi ne kembe dhe hapi dy krahet e perdeve te renda te zyres se Ramizit dhe mbrapa tyre, te armatosur me kallashnikove, me gishtin ne kembez dhe fishekun ne goje (!), qendronin dy oficere te Drejtorise se Dyte Famekeqe te Ministrise se Brendshme, te cilet ngrine persegjalli.

- Asht hera e pare qe nuk po rren zoti Alia, - i thote Azemi, - ky fakt tregon se nuk jemi ne kushte te barabarta! Cohemi e shkojme se me ket' nuk ka burrni profesor Berisha!

...Deshtoi keshtu nje atentat i cili sot ka vetem vlera kurioziteti. Por sikur te mos ishte vigjilenca e Azemit, mos u cuditni, gjykoni dhe mos harroni, Ramizi kishte kerkuar vetem Berishen dhe Hajdarin (!). PD-ja dergoi nje grup perfaqsuesish dhe jo vetem dy tropojanet! Ne shtyp, nuk eshte cudi qe "ZP"-se, do i jepej urdheri nga skenaristet e sigurimit te shtetit, qe te celte faqen e pare me titullin makaber dhe djallzor: "VRITEN ATENTATORET HAJDARI DHE BERISHA, QE DONIN TE ELIMINONIN SHOKUN RAMIZ ALIA"

Te shkuara e te paharruara!...

Ramizi mbeti si mjeran ne Presidence, ndersa delegacioni i demokrateve iku nga ajo zyre qe qelbej kerme dhe pabesi tradicionale prej dekadash te tera. Pak dite mbas kesaj, Ramizin e mundi Franko Krroqi, nje inxhinier minierash, demokrat dhe kapacitet shkencor me daten 31 mars 1991! Komunizmi u mund pikerisht tek lagja, ku 50 vite me pare ishte themeluar PKSH me 8 nentor 1941, nen kujdestarine e Beogradit. Ne lagjen e familjeve te nderuara: Kaceli, Daja, Dashi, Petrelaj, Nallbani, Farkaj, etj. populli i mencur tiranas ia "pershendeti" jubileun Ramizit "ala-tironce", ia dha voten demokracise. Tiranasit jane njerez te mrekullueshem.

Duke thirrur ne kujtese dhjetra raste te tjera, qe Azemi rrezikohej me jeten dhe shpetonte per mrekullit te Zotit, ngul kembe qe amshimi i tij dhe veneracionin qe kishte per engjellin e tij mbrojtes, Dervishin e Luzhes, perbejne ate aftesi, qe populli e thote "ka lindur me kemishe".

Tyrben e Luzhes, objekt i sektit bektashian, tropojanet e respektojne dhe e njohin si veper te Azem Hajdarit. Ky vend i shenjte sherbeu si faktor civilizues per malesine e thelle te Tropojes. Prej dites se celjes se saj, malsoret betohen: - Per ate tyrbe e per ate njeri te shenjte - Dervishin e Luzhes! Disa here e mbrojti Dervishi e tyrbja nga vdekja e sigurte! E kur mitrolozet e Beogradit dhe Athines, ne duart e antishqiptarve goditen gjoksin e Azem Hajdarit per vdekje naten e zeze te 12 shtatorit 1998, ndoshta nuk diti njeri ta lexoje! Ishte vete mesazhi i shenjte i nje alarmit qe dilte nga toka dhe nga qielli!

Ate nate toka u la me gjakun e Azemit. Qielli derdhi ujra permbytes ne Tirane. Taman sic shkruhet ne librat e lashte. Ngjet tamam ashtu, kur kombit i kanoset nje kob ogurzi! Do kryqezohet i pavdekshmi! A nuk ngjau kobi i madh e fatal me shqiptaret ne Kosove?!.. Azemi u kryqëzua!

Qelluan ne Lushnje gjate rebelimit te vitit 1997 me kallashnikov, po Azemi nuk iku nga tribuna e qytetit. Gjuajten me granate ne tribunen e Shkallnuerit dhe Azemi mbuloi me trupin e vet Sali Berishen.
Fatbardhesisht granata nuk shkrepi, sepse e carmatosi me duart e veta Azemi.

I bene atentatin ne Uren Vajgurore, perseri deshtuan! Organizuan ne B. Curri perseri atentat, plagosen Bardhyl Pollon! Azemi shpetoi! Ndersyen nje tjeter malsor te mbajtur peng nga komunistat (G.M.) dhe e goditen me 5 plumba brenda ne Parlament! Perseri shpetoi!

E qelluan me snaiper nga godina e stacionit te Milotit me 14 shkurt, kur kishte dhe te birin ne veture, perseri u shpetoi(!).

U vendos qe t'i behej ATENTAT me mitroloz Kulinov 12,7 mm. E VRANE! E VRANE AZEM HAJDARIN! Me 12 shtator 1999, kur u shtri pertoke AI, plaget i mori demokracia, i mori Shqiperia, i mori Kosova ne gjoks! Sepse Azem Hajdari me gjoks i delte per zot te arthmes!

Per atentatin e fundit, do ndalem pak me gjate.

Viti 1998, solli permbytje te medha. UCK-ja me 14 shkurt ndezi luften e lavdishme ne Kosove. Kisha 7 muaj pa pune. Socialistet na hoqen per paaftesi disave nga RTSH-ja. Ne krye te listes isha une, Koco Devole, Ndue Ukcama, Osman Mula, etj. Shpirterisht ishim ne opozite me atmosferen qe krijoi ardhja ne pushtet me kallash e te majteve ne Shqiperi.

Nuk e kuptonim fillimisht se nga vinte kjo ndjenje e te qenurit ne opozite. Nje dite Azemi e saktesoi: "Nuk ka dale PD-ja ne opozite, por ceshtja kombetare. Na shiti Nano ne Krete, e ja dhe tash ne Lisbone..."

Ne shtepine e Azemit strehohehin 13 luftetare te plagosur te UCK-se. Gjendja e mjeruar ekonomike, trishtimi i humbjes ne "piramidat", gjaku qe derdhej ne Kosove, perbene shtysen qe me Edmond Zhulalin te projektojme dhe te veme ne skene Koncertin Homazh - Kosova Djep Lirie! Ishte dhe nje fare mllefi, per t'u treguar drejtueseve te RTSH-se, se cfare mund te benim ne te "paaftit e pushuar nga puna".

Entuziazmi ne koncertin e pare dhe optimizmi qe ndezi mesazhi i dale nga 10 yjet e artit mbarekombetar, na coi ne turnen humanitar neper 22 shtete te Europes. Ishim nisur me 10 shtator 1998 kur ne Koncertin e dyte ne Ludwigschaven, nje telefonate e Abaz Sule Hoxhes, na tronditi duke na pllakosur trishtimi... Kane vra Azem Hajdarin bre Agim, ti shndosh... Nuk mbaj mend asgje se cfare ngjau. Ishim bere gur e mur. E morren vesht artistat. Pezullova nje minut cdo gje dhe i propozova salles nje minut heshtje per te gjithe ata qe japin jeten per SHQIPTARI! Nuk arrita te mbaroj fjalen, kur nga mesi i salles, zeri i nje motre kosovare gjemoi: Lavdi Azem Hajdarit!

Salla e mbushur plot e perplot e ngritur ne kembe ushtoi LAVDI! Lavdi per legjendarin e demokracise! Lajmi ishte perhapur si rrufeja. Te gjithe shqiptar't e Kosoves qe takuam pergjate turneut 6 mujor neper Europe, vinin te brengosur e na ngushellonin me dashurine dhe mirenjohjen e tyre paskaj. "Ta clirojme Kosoven, se pa ia marre hakun Azemit nuk gjejme rehat!"- na jepnin kurajo. Azemin e duan dhe e nderojne te gjithe Shqiptaret e vecanerisht Shqiptaret e Kosoves. Kishin te drejte. Ne cdo tubim, ne cdo feste apo fushate, Azem Shpend Hajdari ishte i vetmi politikan qe prej dhjetorit 1990 e deri kur dha jeten e mbyllte fjalen e tij me thirrjen RROFTE KOSOVA E LIRE! ATJE I KEMI VORRET E TE PAREVE TANE!

Tashme sheshet presin mesazhin e tij! Zemrat e ndjejne clirimin e Kosoves qe troket ne cdo zemer e ne cdo prag! Azem Hajdari - i riu, djali qe nuk arriti ta perqafoje baben e vet persegjalli, do rritet. Te jatin, Azemi i ri, do e njohe nga ninullat e nenes se vet! Do ta ndjeje prane, nga tregimet e motres Rudina dhe vellajt Kiri! Do degjoje per babin e vet, nga kujtimet e mbresat e pashlyeshme te shokeve te Azemit! Do ndjeje respektin dhe dashurine nga shqiptaret e Kosoves. Endrren e babes se vet, per te shkele ne token e lire te Kosoves, vogelushi Azem do e realizoje seshpejti! Dhe atje ne Kosove, ku i kemi varret e te pareve tane voglushi Azem Azem Hajdari ne odat e burrave, do mesoje dhe fjalet e para te jetes se vet nga bashkemoshataret: - KOSOVA REPUBLIKE!