Kadare censor i talenteve në kohën e Partisë së Punës

Unë krijova mendimin se ndonjë redaktor i asaj gazete vepron ashtu se ishte xheloz ndaj meje. Mirëpo, në atë kohë, si një çudi, Ismail Kadareja, me të cilin nuk jam prezantuar kurrë dhe as që kam qenë ndonjëherë në ndonjë mbledhje, dhomë apo qoftë edhe në largësi me ndonjë shokun e tij, nisi të më flasë në rrugë. I vetmi rast që kam qenë pranë tij ishte në Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri” kur ai erdhi si veriu dhe kërkoi një redaktor. Redaktori, atë kohë, nuk ndodhej atje. Ismaili, me një ton, që nuk ma merr mendja t’a përdorte edhe vet Enver Hoxha, i tha baskëbiseduesit: -Sapo të vijë në zyrë, nise menjëherë në shtëpinë time…

Kështuqë, kur ai më përshëndeti për herë të parë në rrugë, unë u habita, megjithatë ia ktheva me mirësjellje. Zemra ime nuk ndjeu asgjë të mirë nga përshëndetjet e tij në rrugë. Ai vazhdoi të më përshëndesë deri në maj të 1982, kur botoi në gazetën e partisë së tij komuniste “Zëri i Popullit”, duke treguar hipokrizinë që fshihej pas përshëndetjeve. (Ju e dini se po të kritikoheshe në gazetën “Zëri i Popullit”, në atë kohë, duhet të përgatiteshe për burg, internim ose dhe zhdukje fizike papritur. Prandaj ai zgjodhi atë gazetë për të më shkatërruar mua, siç duhet të ketë vepruar edhe me krijues të tjerë, që ua kishte frikën). Pra ajo përshëndetje nuk ishte dashamirëse, siç edhe ma parandjeu zemra, por paralajmërim për helmin që po gatuante kundër meje.

Në gazetën e partisë më fyeu rëndë, duke më vënë në lojë, se gjoja përkrah figurave të mëdha të historisë, shkencës dhe udhëheqësve shqiptarë duhet të ishte vetëm “Ai”, Ismail Kadareja. Duke mos gjetur asgjë në biografinë time për të më shkatërruar si Bilal Xhaferrin, kapi si pretekst, se te libri i leximit të klasës së katërt, tregimi im ndodhej përballë atij të Sami Frashërit të madh dhe më vuri në lojë. Me ato fraza të papërshtatshme për një njeri të njohur në publik, ai u zhvlerësua si njeri me karakter të dobët, përpara njerëzve seriozë. Pati edhe nga ata që u përpoqen, me frazat e tij, të më fyejnë në mjedise shoqërore. Kuptohet ata morën përgjigjen në kohë. Dërgova edhe përgjigjen time në shtypin e kohës, por asnjë gazetë nuk e botoi. Megjithatë koha vërteton ose zhvlerëson “profecitë” e njerëzve.

Në mars të vitit 2003 më njoftojnë se jam bërë anëtar i Akademisë së Shkencave të Ballkanit. A mund të zgjidhesh anëtar akademije me mik jashtë atdheut? Nëse Sami Frashëri do të ishte gjallë, a do t’i vinte turp apo do të ndjehej krenar, që përkrah tij ishte botuar tregimi i një të riu, që më pas do të bëhej anëtar i Akademisë së Shkencave të Ballkanit? Po e lëmë edhe këtë fakt, në shtator të vitit 2005 botova studimin tim “Europa ka folur Pellazgjisht (Shqip)”, ku vërtetoj se gjuha ka lindur për herë të parë në shpellat tona, në juglindje. Mbas akullnajës së fundit (13 500 vjet më parë), njeriu i Kromanjonit (kështu quhet në shkencë njeriu i Europës i asaj kohe), sipas të gjithë shkencëtarëve të Europës vdiq nga akullnaja. Por ky njeri mbijetoi në shpellat tona. Nevoja e nxiti atë të verë në veprim laringun dhe nisi të flasë. Njeriu i shpellave tona doli më i zhvilluar mbas akullnajës dhe u shtua shumë më shpejt. Kur akullnaja nisi të shkrihej njeriu i shpellave tona, që u quajt pellazg, mbushi pak nga pak Europën, por u përhap edhe në Indi dhe Afrikën Veriore (faktet e shumta si kështjellat pellazgjike në të gjithë Europën dhe vendet e përmendura më sipër) e vërtetojnë këtë zbulim.

Kjo bëri që në këto 13 000 vjet njerëzimi të arrijë zhvillimin që nuk mund të mendohej të arrinte nëse nuk do të niste të fliste. Ismail Kadareja ma mbylli rrugën e botimeve në fushën e letërsisë. Duke parë se ishte krejt e pa mundur të botoja vepra letrare kalova në fushën e shkencës. Atje hyra në fusha krejt të panjohura dhe pa rivalë, por tregova se, kur bashkohet fantazia e shkrimtarit me kulturën dhe studimet shkencore, arrihen në përfundime të papërfytyrueshme derimë sot nga të tjerët. Për këtë Sami Frashëri, nëse do të ishtë gjallë do të ishte krenar, që ishte pasardhës i këtij populli, që pasi u shtua, krijoi Europën. Dhe do të ishte miku im më i afërt. Për të gjitha këto Ismail Kadareja duhej të më kërkonte të falur. I kam bërë thirrje dy here në shtyp. Jam i bindur se ia kanë thënë dhe ai i ka lexuar ato shkrime. Ai e di se është fajtor me paramendim, ndaj i shmanget ballafaqimit, se nuk e vret ndërgjegjia.

Në vitin 1986, me ndihmën e Ismet Cibajt, nga fshati im i origjinës, Smokthinës, atëherë nëndrejtor i Shtëpisë Botuese “Naim Frashëri” doli nga shtypi novela ime fantastiko-shkencore “Shpella e thesarit”. Vetëm pak kohë më vonë ai pati shqetësime në parti dhe vdiq pa pritur. Duke mos ditur se më ishte ndaluar të botoja vepra artistike, mendova se mund të ketë bërë ndonjë gabim dhe komunistët e dënuan. Ai, duke patur shpirt artisti u lëndua rëndë dhe vdiq nga dëshpërimi. Në vitin 1994, vajza ime e tezes, Myryban Mezini (Kallapodhi), më tha se isha dënuar të mos botoja më. Shkak ishte, se në një anketë, në vitet ’70, isha vlerësuar shkrimtari më i pëlqyer i Shqipërisë.

Atë kohë mendova gjatë për të ndjerin Ismet. Të vërtetën që mësova në 1994, më bindi se vdekja e parakohshme e Ismet Cibajt duhet të kishte lidhje me botimin e novelës sime. Kjo hamendje më ka vrarë shumë shpirtërisht. Pra, vetëm se unë u çmova në një anketë, e bërë fshehtas në të gjithë Shqipërinë, si shkrimtari më i mirë i asaj kohe, u dënova të mos botoja më tërë jetën!!! Kjo për arsye se në Shqipëri duhet të botonin vetëm dy persona; Ismail Kadareja dhe Dritëro Agolli, dy letërsishkruesit me porosi nga Enver Hoxha (këtë e ka pranuar Dritëro Agolli në një intervistë pak muaj më parë). Edhe pse punova 15 vjet për romanin “Dalëngadalë po vjen behari” redaktorja e Shtëpisë Botuese “Naim Frashëri” Natasha Dulaku, e shoqja e Skifter Këlliçit, më thotë: “Komunikon në mënyrë të çuditshme me lexuesin, por është e dobët artistikisht, se nuk shkruan si Ismail Kadareja”.

Janë këto arsye pse u dënuan të mos botonin më, duke i bërë dëme të pallogaritshme kulturës shqiptare, gjithë letrarët e rinj, që e kapërcenin artistikisht Ismail Kadarenë. Në vitet e pas pavarësisë, ndonëse shkrimtarët vinin me përvojë të pakët artistike dhe kur gjuha shqipe ishte pak e lëvruar, dolën shumë shkrimtarë të shquar, ndërsa në vitin e sundimit komunist u njohën për të mëdhenj vetëm shkrimtarët që shkruanin me porosi!!! A duhet të falim të kaluarën e hidhur dhe këtë shkrimtar, i cili varrosi tërë ato talente, që sot i mungojnë Shqipërisë, për hir të egoizmit të tij? Po, kur njeriu e kupton gabimin dhe bën gjithçka për t’u ndrequr. Një gjë të tillë nuk e shoh te Ismail Kadareja. Ai vazhdon të përfitojë ende në mënyra të padrejta. Herë bëhet politikan, herë bën sikur kërkon të shuajë zjarret mes partive, të përfitojë toka dhe të ndërtojë vila në tokat e të tjerëve... Herë kërkon të shfaqet si figurë me përmasa të mëdha, duke dashur të japë këshilla dhe udhëzime sa nga njëra parti në pushtet te tjera. Kështu ai kërkon vetëm të përfitojë gjithçka, duke thelluar fajet e tij.

Ndaj përbindëshit, që ka dëmtuar me ndërgjegje letërsinë dhe kulturën shqiptare, mendoj se fjala falje nuk duhet të përmendet. Edhe tani Ismail Kadareja vazhdon të mbajë nën presion të vazhdueshëm lexuesit me përrallën e vjetër të çmimit “Nobel”. Përralla ka nisur, që në rininë e tij. Ky, pa asnjë vrarje ndërgjegje, nxit miqtë e tij të shkruajnë në gazeta të huaja dhe i përkthen t’i lexojnë shqiptarët. Ata i shpërblen me paratë e marra në mënyrë të pandershme nga fondi i shtetit shqiptar. Nga dëshira e ethshme për ta marrë atë çmim, që edhe ai vet e di se nuk do ta marrë kurrë, kërkon të gjejë fajtor popullin shqiptar.

Ky njeri pa ndërgjegje shkruan me pseudonime kur do ta quajë veten shkrimtarin më të madh të Shqipërisë. Pyetjes në se është ky shkrimtari më i madhi i Shqipërisë i është dhënë një përgjigje në vitet ’70, kur në anketë u çmua shumë mbrapa meje. Por para meje është Mitrush Kuteli i madh, Bilal Xhaferri, Jakov Xoxe, Gazment Kongoli e shumë e shumë të tjerë, pa llogaritur ato talente që ky i korri pa arritur ende pjekurinë e tyre artistike. Kush do të vlerësohet më i miri? Atë do ta thotë koha, kur nuk do të jenë më gjallë puthadorasit. Nëse ai shkruan dhe boton sepse e ndjen të nevojshme, nuk ka pse të shkruajë me pseudonime nëse është ose jo shkrimtari më i madh i Shqipërisë. Por atij i duhet fama të përfitojë sa më shumë dhe të bëjë jetë luksoze, se kështu është mësuar që në kohën e Partisë, kur ishte i përkëdheluri i saj.

(Ai studionte në Moskë, në Universitetin më luksoz, ndërsa unë e merrja shkollën më shumë me korrespondencë sesa ditën. Atë e caktuan të punojë në gazetën “Drita” dhe ka jetuar në dy hyrje bashkë me nga dy dhoma e një guzhinë secila, në mes të Tiranës, ndërsa mua më çonin “mish për top”, “atje ku kishte nevojë atdheu” dhe kur erdha, pas 13 vjetësh në Tirana falë aftësive të mija, në Tiranë unë punoja me kontribut vullnetar dhe mezi mora, mbas 27 vjet pune një dhomë e një guzhinë, ku jetoj edhe sot dhe po shkoj drejt qorrimit nga mungesa e dritës.) Edhe tani bën gjithçka për të shtuar paratë të bëjë jetë sa më luksoze, në vilat e “tij” sa në Shqipëri sa edhe jashtë shtetit. Po qe se gabimet e këtij njeriu do të qëndronin vetëm sepse është mësuar me jetë paraziti, dëmi që do t’i shkaktonte kombit tonë do të ishte më i pakët.

Për fat të keq nga zhdukja e personaliteve të vërteta shqiptare (që do të krijoheshin pak nga pak në kohën e sundimit komunist si kudo në botë), vendi ynë nuk do të kishte mbetur pa mbështetjen e tyre të vërtetë, kur nisi rruga e demokracisë. Është kjo arsyeja pse populli ynë ka mbetur mbas të tjerëve. Dhe “faji” për gjendjen e vështirë të kombit tonë, i cili po shfrytëzohet ende egërsisht nga ish komunistët (këtu hyn edhe Ismail Kadareja) nuk e ka populli, i cili “këtë udhëheqje meriton”, siç kërkojnë të justifikohen ata. Në kohën më të përshtatshme për rrëzimin e diktaturës nuk kishte itelektualë të aftë t’a nxirrte nga gjendja e vështirë në të cilin ndodhej Shqipëria, se i kishte korrur Ismail Kadareja me shokë.

Ndaj zhvillimin e demokracisë e kanë marrë përsipër ta sjellin itelektualët komunist në Shqipëri, nëpërmjet viteve ‘97, i cili përsëritet herë pas here, në përmasa të ndryshme, duke i zhveshur njerëzit moralisht, nga pronat dhe nga dinjiteti e duke i zhytur gjithnjë e më thellë në varfëri dhe mjerim. Ismail Kadareja, pasi u bë mjeshtër për të zhdukur talentet e fuqishme shqiptare, si dhe për autolavdërime, herë duke i shkruar vetë me pseudonime e herë duke ia shkruar miqtë e tij, kohët e fundit po i kërkon të shkatërrojë edhe gjenitë e letërsisë shqiptare si Naim Frashërin dhe Gjergj Fishtën, të cilët i quan të dobët artistikisht (e ka thënë para ekranit në datën 17 mars 2006).