Vdekja e Misionarit

Ndërhyrje e Zotit në histori. Kështu mund të përmblidhet me një fjali ngushëlluese për të gjithë ata që e kanë besuar se lideri 61-vjeçar i Kosovës, Ibrahim Rugova, do të jetë nënshkrues i pavarësisë së Kosovës.

Për 16 vjet, presidenti Ibrahim Rugova ishte i pranishëm në qendër të politikës së Kosovës, në përpjekjet e tij që ta shndërrojë Kosovën në shtet demokratik, sovran dhe të pavarur nga Serbia.

Në dhjetor të vitit 1944, në kohën kur Kosova sapo ishte çliruar nga gjermanët, në familjen Rugova, në një fshat të komunsës së Istogut, lind Ibrahim Rugova, si një djalë i një dyqanxhiu. Një vit më vonë babai i tij, që thuhet se kishte qenë ballist, vritet nga komunistët jugosllavë.

Megjithëse ishte djalë ballisti, ai krijoi karrierë profesionale duke u bërë shkrimtar dhe profesor i letërsisë, pas shkuarjes për studime linguistike në Sorbonë të Parisit. Kishte ndërtuar një karrierë prej njeriut të tërhequr dhe të pavërejtur, përderisa në një moment të jetës së tij ishte bërë gazetar në gazetën studentore.

Në vitet ’80-të, rastësisht bëhet i famshëm në opinionin publik, ku prej kohës zinte vend në një prej kafeve më të njohura të Prishtinës të quajtur “Elida”. Të qëndruarit në “Elidë”, në kohën kur gjithçka ishte në rrënim e sipër, ishte në një mënyrë a tjetër, një lloj proteste, sepse brenda këtyre mureve bisedohej ndryshe për sistemin dhe politikën e atëhershme.

Fama e tij ndritet pas pjesëmarrjes në një tubim në Beograd, të organizuar nga Shoqata e Shkrimtarëve të Serbisë, që tradicionalisht mbahej për nder të ditës së çlirimit të Beogradit, me titullin "Takimet e Tetorit".

Viti 1986 ishte përplot tensione në Kosovë. Ibrahim Rugova kishte kryesuar delegacionin e Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës në takim. Atëbotë gazeta “Fjala” u bë bosht i botimeve të të gjitha fjalimeve dhe diskutimeve dhe ishte bërë zë i pavarur krahas shtypjes, mbylljes dhe heshtjes së institucioneve të tjera të autonomisë.

Edhe pse gjithnjë i heshtur, shtëpia e shoqatës pozicionalisht ishte bërë i vetmi vend legal nga i cili artikulohej publikisht një zë i rezistencës kulturore dhe politike.

Takimi i famshëm më Ambasadorin Amerikan në Beograd, Uoren Cimerman ne kafenenë e Prishtinës “Dubrovnik”, e ngriti peshën e njeriut të parë të shkrimtarëve, duke u cilësuar tashmë si përfaqësues i interesave reale politike dhe kombëtare të shqiptarëve të Kosovës.

Kur gjithçka dështoi në vitin 1989, si përpjekje e fundit për të mbrojtur Kushtetutën e Kosovës, Shoqata e Shkrimtarëve, u bë realisht boshti i të gjitha ndodhive dhe ngjarjeve të mëdha të shënuara deri më vitin 1997.

Masat e jashtëzakonshme e lanë Kosovën jo vetëm pa përfaqësues legjitim, por ndikuan që edhe krejt elita intelektuale dhe politike si akademikët, Universiteti i Prishtinës etj., të mbesin pa zë, pa deklarata dhe pa ide.

Kosova mbeti pa liderë, edhe pse kishte shumë nga ata që pretendonin rolin e prijësve politikë të Kosovës.

Ai nuk e kishte ndërtuar ende profilin e një lideri politik ndonëse ishte takuar me Ambasadorin Cimerman dhe kishte dhënë një intervistë në “Der Shpigel”, kur kishte thënë se në rast të humbjes së të drejtave, shqiptarët do të mund të fillonin luftën çlirimtare. Për shkak të prezencës së madhe publike të Rugovës përmbysen të gjitha skemat për liderë tjerë shpirtërorë të Kosovës duke e ngritur Rugovën në figurë të admiruar. Kjo figurë u bë e fuqishme edhe për faktin se askush nuk guxonte të merrte rolin e një prijësi artikulues të situates së atëhershme.

Diku në tetor të vitit 1989, Mehmet Kraja më rrëfente se ishte takuar me një grup shkrimtarësh (Jusuf Buxhovi, Ibrahim Berisha, Mehmet Kraja, Milazim Krasniqi, etj.), në katin e katërt të Rilindjes dhe kishin vendosur që të angazhoheshin në krijimin e një partie shqiptare.

Njerëzve të katit të katërt as nuk u kishte shkuar ndërmend se Rugova do të mund të ishte kandidat për kryetar. Ai do të propozohet ditën e fundit, praktikisht para fillimit të tubimit, pasi që të gjitha figurat e tjera të mëdha (Rexhep Qosja, Fehmi Agani, Akademik Zajmi, etj.) për arsye të ndryshme kishin refuzuar ose ishin treguar të rezervuar që në ato rrethana të merrnin përgjegjësinë e drejtimit të LDK-së.

Ramiz Kelmendi rrëfente se kur zgjedhja ishte ngushtuar në emrat e iniciatorëve të parë, konkretisht në Jusuf Buxhovin, dikush kishte përmendur se ai nuk do të ishte zgjedhja më e mirë dhe kishte propozuar Ibrahim Rugovën si kryetar të përkohshëm, deri sa partia të stabilizohej. Dhe, çuditërisht e për habinë e të gjithëve, Rugova ishte përgjigjur me “po”.

Në muajin dhjetor të vitit 1989, Ibrahim Rugova hyri në dyert e mëdha të politikës dhe u vendos në ndërtesën e tij prej 32 metrash katrorë, në selinë e Shoqatës së Shkrimtarëve, por këtë herë si udhëheqës i LDK-së.

Nëse shikohen zhvillimet në Kosovë, që nga dhjetori i vitit 1989, kur Rugova u zgjodh kryetar i LDK-së e deri më sot, lirisht mund të thuhet se e gjithë kjo periudhë i takon Rugovës, megjithë sfiduesit e jashtëm dhe të brendshëm që kanë punuar në këtë ose në atë mënyrë për eliminimin politik të tij.

Të gjithë sfiduesit dhe kontestuesit e Rugovës kanë humbur gjatë gjithë 16 viteve, duke filluar prej Rexhep Qosjes dhe Adem Demaçit, Veton Surroit, Hashim Thaçit, e pse jo edhe diktatorit serb Sllobodan Millosheviçit.

Shumë kohë para se UÇK të shfaqej në skenë, në mesin e viteve ’90-të, Rugova udhëhoqi qeverinë paralele, të cilën shqiptarët e Kosovës e shpallën në kohën kur Millosheviçi aplikoi masat e dhunshme.

Zhgënjimet nisën pastaj me ngadalë, duke u shpeshtuar dhe radikalizuar në pjesën e dytë të dekadës së luftërave në ish-Jugosllavi dhe kulmuan në vitet 1998 dhe 1999. Gjatë luftës, Rugova me gjithë partinë e tij dukeshin të çorientuar, kurse gjatë bombardimeve edhe të humbur.

Janë bërë analiza të ndryshme ku teza kryesore ishte se politika e Rugovës është e vdekur. Por, edhe pse Rugova ishte në një lloj depresioni, kurse LDK-ja në tërheqje, pas zgjedhjeve të vitit 2000, raportet ndryshuan dhe Rugova me gjithë LDK-në, ridëshmuan përkrahjen e mazhorancës së kosovarëve. Rugova u rikthye në lojë dhe fitoi të gjitha zgjedhjet e pasluftës, edhe pse jo aq bindshëm si në vitin 1992 dhe 1998.

Pas luftës, Rugova i ka mundur katër herë në zgjedhje edhe sfiduesit, që pa urdhrin e tij e patën filluar luftën. Edhe pse me ndihmën e NATO-s fituan luftën, politikanët dhe partitë e dala nga lufta nuk e gjetën çelësin se si duhet fituar mbi Rugovën.

Në vend që krahu i luftës të përçajë dhe ngadhnjejë mbi LDK-në, LDK-ja dhe Rugova arritën që pas zgjedhjeve të fundit të pëçajnë krahun e luftës, duke e bërë koalicionin me AAK-në e Ramush Haradinajt.

Një kohë të gjatë ai jetoi në 32 metra katrorë pavarësi, aq sa na kishte lejuar shteti serb që nga rrënimi i autonomisë së Kosovës. Këtë shifër e kisha përmendur në një shkrim timin të vitit 1997. Kaq kishte pavarësi Kosova në kohën kur Ibrahim Rugova e kishte bërë frazë ditore “Kosovën e pavarur dhe neutrale”, në çdo konferencë shtypi të tij, të bërë në një barakë të Shoqatës së Shkrimtarëve.

Por, ja që ky 32 metërsh katrorë ka mundësi të jetë historik dhe tepër më vlerë për procesin politik në Kosovë.

Mund të jetë historik jo për faktin e metrave katrorë, por për ekzistimin e të vetmit vend ku policia e Serbisë nuk ka shkelur asnjëherë. Hapësira e vogël dhe lehtë e kontrolluar nga serbët, krejt përballë ndërtesës së policisë, ka qenë iluzioni dhe misioni i njeriut me shall.

32 metra katrorë kanë qenë i vetmi territor i lirë i Kosovës, që sot e dimë se ka shërbyer si embrion i lirisë së madhe.

Këtë embrion të lirisë së Kosovës e bëri të diskutueshëm Konferenca e Dejtonit, që ndërtesën e përmendur e la nën mëshirën e sulmeve dhe debateve të pafund për paaftësinë udhëheqëse të liderit të Kosovës.

Lideri i 32 metrave katrorë të pavarësisë, pas luftës kishte marrë votat e popullit të Kosovës dhe po synonte që ta përmbushë misionin e tij të nisur - Pavarësinë. Duke mos vërejtur asgjë që ndodhte në proces, as para dhe as pas luftës, Rugova ka vazhduar gjuhën dhe formën e njëjtë të komunikimit.

Nuk i bënë përshtypje as modelet e keq-qeverisjes, as ministrat e korruptuar dhe as varfëria e madhe në vendin e çliruar nga NATO dhe UÇK.

I adhuruar si simbol i pavarësisë dhe lider mitik, Rugova vazhdonte të fitonte betejën me secilin lider të dalë pas luftës, duke anashkaluar politikën ditore dhe gjuhën fyese ndaj tij.

Ditën kur është dhënë lajmi për sëmundjen e tij, në Prishtinë shtroheshin pyetjet: “Çka do bëhet me negociatat? Kush do t’i udhëheqë ato? A do ta mbërrijë miti kosovar misionin e tij - Pavarësinë?”.

Duke u ndalë në këto pyetje, kuptuam që Rugova asnjëherë nuk ka pasur vetëm aurën e liderit tek njerëzit e Kosovës.

Ai ka qenë më shumë se kaq. Ka qenë simbol dhe mit për popullin e tij.

Njerëzit atë e shihnin si një Mesi politik. E shihnin si shpëtimtar të procesit dhe jetës së tyre.

Kuptohej lehtë se një njeri si ai nuk fitohet politikisht dhe as nuk fitohet me gjuhën e argumenteve politike për qeverisje të keqe. Ai njeri mbetet simbol i veçantë në kokat e njerëzve, sepse nuk është vetëm lider. Ishte më shumë se aq. Sëmundja e tij na bindi edhe një herë se njerëzit e konsideronin atë misionar të pavarësisë.

Bashkë me Rugovën shkoi një politikë e udhëhequr për 16 vite. Një politikë që ka nisur si rastësi dhe gjatë gjithë periudhës ka qenë e paqartë. Një politikë që vetëm fundin e ka pasur të paqartë, ashtu siç mbetet e paqartë edhe sot, kur ai nuk është në mesin e kosovarëve.

Pavarësisht përpjekjeve të tij, ardhmëria e Kosovës është ende e paqartë, por periudha post për LDK-në do të vazhdojë të quhet periudha rugoviane. Për të gjithë të tjerët, ky është fillimi i një politike të re. Realisht, pas Rugovës fillon periudha e demokracisë së vërtetë në Kosovë.