Turner - një kthesë për në vendlindje

Dëshira për të shkelur mbi gjurmët e së kaluarës
Poetët dhe krijuesit shtegtojnë. Edhe në diktaturat më të egra, mendimi i tyre të paktën është i lirë. Kjo liri e shenjtë, që buron nga konstrukti i ndërtimit të qenies së tyre, nga një idil i veçantë strukturor i mendimit, sjell me vete substancën, krijimin... Aklimatizimi i poetit me botën që e rrethon është sa i vështirë, aq edhe mbijetues. Poetët e mëdhenj i ngjajnë elefantëve, ata nuk mund të largohen shumë larg vendit të lindjes - dhe nëse rrethanat i detyrojnë ta bëjnë diçka të tillë, atëherë, ata gjejnë gjithmonë arsye të kthehen, herë pas here, dhe s'ka dyshim që fundin e ditëve të tyre duan ta kalojnë në vendlindje.

Poeti i mirënjohur Gjekë Marinaj u largua nga Shqipëria në shtator 1990 - katër muaj para se në Shqipëri të shpërthente një lëvizje e fuqishme popullore, duke u nisur nga qyteti i studentëve (dhjetor 1990), ku banonte edhe autori i këtyre radhëve. Marinaj u largua sepse kishte bërë (për kohën) një mëkat - kishte shkruar një poezi, e cila u kthye shumë shpejt në kumt, në një revoltë anti-regjim, në një ideal rebelues, që më vonë do të tregohej në formën e një legjende. Pakkush nga shtresat intelektuale të kohës në Shqipëri mund të ketë mbetur pa e lexuar, ose të paktën, pa dëgjuar për këtë poezi, me të cilën identifikohet shpeshherë edhe autori i saj.

Marinaj me Mujë Bucpapaj dhe Eda Bramati

"Kuajt" e Gjekës, u mësuan njerëzit të thonë... Një poezi e brishtë, nga pena elegante dhe e qetë, por imponuese, e një autori të ri malësor, shprehte revoltë. Poezia "Kuajt", në rrjedhën e saj natyrale, ishte një curril i pastër uji bjeshke, që binte mbi një tokë të përzhitur për liri. Poezia metaforike "Kuajt", një lule me petale të bardha në dimrin e egër shqiptar, nuk mund të kalonte pa rënë në sy. As autori i saj, as botuesi i gazetës "Drita", nuk mund ta kuptonin për kohën, madhështinë e brishtësisë së atyre vargjeve të thjeshta, por të sinqerta. Nuk mund të jesh poet, nëse esenca e shpitit tënd nuk është e sinqertë. Siç duket, ndershmëria e sinqeriteti janë kundërshtarët më të fuqishëm të ndrydhjes së trurit në regjimet despotike, të cilat e mbështesin pushtetin e tyre mbi strategjinë e mashtrimit.

Marinaj me poetin Preç Zogaj

Poeti Marinaj u detyrua të ikte për shkak të një poezie, vegjetoi në vende larg atdheut, për t'u kthyer një ditë me një grusht poezish të kalibrit botëror. Ai u kthye, dhe na mblodhi të gjithëve, në një mbrëmje të qetë pranvere, ku një shi i ëmbël pikonte nga qielli, në një nga sallat e Qendrës Ndërkombëtare të Kulturës (QNK), për të promovuar librin me poezi të poetit anglo-amerikan Frederick Turner. Qielli shqiptar lëshonte lotë përmallimi për kthimin nga larg të poetit Marinaj. Siç shprehet ai në parathënien e librit, "arti i përkthimit është njëra nga provat më të mëdha të poetit", Marinaj me modestinë e tij të pashembullt, me delikatesën e sjelljes, qoftë fizike apo letrare, na dhuron një libër poetik me mjaft vlerë edhe për letërsinë dhe letrarët shqiptarë. Pra, Marinaj u largua për shkak të një poezie dhe u kthye në mjediset letrare tiranase me një grusht poezish, po aq domethënëse, po me aq vlera. Në kohën e duhur, nën qetësinë e tij karakteristike, poeti Marinaj, "një thesar i kombit" - siç do ta cilësonte poeti Agim Doçi, të ngacmon me nervin e tij, me kulturën e lindur dhe të kultivuar, me gjerësinë e mendimit letrar dhe botën e tij shpirtërore, të thjeshtë, të pasur e të pastër si kristal.

Marinaj, Zogaj, Çokaj

Rastësitë që ndjekin poetin
Poezia e Frederick Turner-it nuk frymëzoi vetëm përkthyesin e tij, Gjekë Marinaj. Ajo ishte edhe sipari i hapjes së javës kulturore amerikane në Tiranë. Ndonëse ishte rastësi, ashtu si në vitet '90-të, që mbrëmja kulturore "Në shpellën e Platonit" të organizohej nga drejtuesit e QNK-së vetëm dy ditë para këtij evenimenti të kulturës amerikane në Tiranë. Shqipëria ka kohë që është hapur, dhe mundohet vazhdimisht të absorbojë kulturë perëndimore, përvoja aksidentale, qoftë në art e letërsi, qoftë në biznes e politikë. Ritmi i këtij procesi, ndonëse ndodh në mënyrë të vetvetishme, është i vrullshëm nganjëherë, por edhe i avashtë në raste të tjera. QNK është me fat që drejtohet sot nga një poet, që rrjedh prej një familje poetësh, si Mujë Buçpapaj, i cili bëri një organizim të shkëlqyer të kësaj mbrëmjeje poetike. Dhe nëse besojmë tek rastësitë, duhet të përmendim se në vitin 1990, kur poezia "Kuajt" e Gjekë Marinajt u botua në gazetën Drita, një tjetër Buçpapaj ishte kryeredaktor i saj, poeti dhe gazetari i mirënjohur Skënder Buçpapaj.

Poeti Dalan Luzaj duke folur

Nën magjinë e tingujve të një violonçeli, të porositur enkas për këtë eveniment, mbrëmja letrare u hap nga studentja simpatike e letërsisë, Eda Bramati. Postera të mëdhenj me fotografinë e Turner-it dhe poezinë e fokusuar "Snobët", ishin vendosur në sfondin e podiumit. Pasi bëri prezantimin e rastit, studentja në fjalë ia dha fjalën gazetarit Arben Çokaj, që të lexonte letrën e poetit Frederick Turner, të cilën poeti e kishte shkruar për të përshëndetur kolegët dhe miqtë letrarë në Shqipëri:

Për kolegët e dashur dhe miqtë letrarë në Shqipëri
dhe në shtetet rreth saj

Arkitekti italian Francesco Chirchirillo

Dy net pas një emergjence mjekësore, që më ndaloi të vij për vizitë në Shqipëri këtë vit, pashë një ëndërr. Në ëndërr isha në një pijetore, ndoshta në një Tempull, diku në një librari të madhe, ose në një dhomë më të lartë, si ajo e Leonardo da Vinçit në Darka e Fundit. Para meje, në shumë sofra, por të rreshtuar si shenjtë apo si filozofët 'Në Shkollën e Athinës' të Rafaelit, ishit të gjithë ju, që s'ju kam takuar kurrë, por që shpresoj të njihemi një ditë.

Ju do ma falini mendjen e pavetëdijshme, por u pashë të gjithëve si unikë dhe ekscentrikë, miqësorë në argumente dhe gazmorë në bisedat me njëri-tjetrin, disa me mjekër si të priftërinjve a hoxhallarëve, disa me mustaqe burrërore, të tjerët estetikë dhe të rruar pastër, femrat me fytyra të fuqishme inteligjente, të rinj e të vjetër, secili me një soj të veçantë në veshje dhe sjellje, të cilat përbëjnë domethënien e elementëve specialë të stilit tuaj letrar e personal. Aty ishin madje disa shkrimtarë nga epokat e tjera të së kaluarës së largët, të cilët ishin thirrur për të marrë pjesë në atë takim në tokën jetësore. Aq urtësi, aq zgjuarsi, aq dashuri për fjalën-e dija se doja të gjendesha midis jush, por nuk e flisja dot gjuhën tuaj dhe më shkëputi nga ju akti i zgjimit.

Pamje nga salla

Kam filluar të mësoj rreth letërsisë shqipe nga miku im Gjekë Marinaj, poeti i ekstazës poetike dhe i imagjinatës vallëzuese, njeriu që e përfaqëson në formën më të pastër që kam njohur deri më sot, idealizmin dhe devotshmërinë e njeriut të vërtetë letrar. Shpresoj se ju që nuk e njihni do e përshëndesni me miqësi, dhe ju që e njihni do të gëzoheni për suksesin dhe njohjen e tij në këtë anë të atlantikut.

Ka qenë një surprizë vërtetë e madhe për mua, që emri im dhe letërsia ime qenë të njohura në Ballkan, një zonë që e kam vizituar kalimthi dhe jam dashuruar menjëherë me të, por që dukej në një farë mënyre-kam qenë atje në 1989-një botë tjetër. Në të njëjtën kohë mendoj se disa nga shqetësimet e mija nuk janë shumë të ndryshme nga shqetësimet tuaja. Politikat ju kanë mbajtur për shumë vite larg kontaktit të plotë me botën post-moderne; dashuria ime për të kaluarën dhe për të ardhmen e palindur me ka mbajtur edhe mua të shkëputur prej saj, kështu ne së bashku ndoqëm diçka përmbi horizontin e kulturës perëndimore, e cila është njëherësh një kapërcim për tek e ardhmja e re dhe një ripohim i idealeve të mëdha të së kaluarës.

Pamje nga salla - të ardhur nga Shkodra

Unë besoj se Evropa Lindore do të jetë një burim i madh i ripërtëritjes dhe vitalitetit të Perëndimit shpesh të rraskapitur, të papërqendruar dhe të idealizuar. Unë besoj se rrënjët historike dhe parahistorike të civilizimit Perëndimor në zemrën tokësore të Ballkanit prapë e ruajnë zhvillimin origjinal të arritjeve kulturore dhe artistike të Evropës. Patëm shpresuar se do të mund të mbledhim dhe përkthenim disa nga poezitë tradicionale gojore të vendeve tuaja; Gjekë Marinaj do të vazhdojë punën pa mua, por më vjen keq që nuk mund të vij atje në burim.

Ju lutem më falni, miq dhe kolegë, për mungesën time; dhe pranoni nga larg përshëndetjet e mia dhe shpresat që ushqej për t'u takuar një ditë, kur shëndeti im të përmirësohet.

Frederick Turner

Pamje nga salla

Fjalët e Turner-it duket se elektrizuan disi sallën e kinemasë të QNK-së, për më tepër pasi ai iu drejtohej direkt kolegëve të tij shqiptarë dhe atyre ballkanas.

Pastaj e mori fjalën, poeti i njohur Preç Zogaj, u cili ndër tjera tha:

"Gjeka është kthyer sot pas 16 vjetëve me një Autor Amerikan, ku mund të ishte kthyer me librat e veta, me krijimet e veta vërtetë cilësore që i ka shkruar dhe botuar, në anglisht edhe në shqip, të cilat i kemi njohur nëpërmjet librave, shtypit dhe internetit, por është kthyer për t'i dhënë vendit të tij një autor, që deri më sot i mungonte. Ne gjithmonë kemi nevojë të dimë për poezinë e re, të dimë se si mendohet poetikisht sot në botë, si shkruhet, cilat janë imazhet, metaforat e mendimet e reja poetike.

Dhe si gjithnjë, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në vazhdimësi të traditës së shekullit XIX dhe XX, që nxorën talente të mëdhenj në letërsi, po na japin edhe një poet të tillë siç është Frederick Turner, që vjen në shqip për herë të parë nga përkthimi i poetit tonë Gjekë Marinaj. Turner është një poet që i përballon me mjeshtri të gjitha sfidat poetike, duke na dhënë një krijimtari ku mbizotëron thellësia dhe thjeshtësisë poetike."

Pamje nga salla

Nën një përqendrim të plotë të pjesëmarrësve në sallë, më pas përshëndeti poeti Mujë Buçpapaj, drejtor i QNK-së dhe organizator i kësaj mbrëmjeje promovuese, i cili ndër tjera u shpreh:

"Ardhja e Frederick Turner-it në letërsinë shqipe është vërtet një eveniment i rëndësishëm. Unë do të flas pak për shkaqet që e kanë bërë të mundur ardhjen e këtij poeti, që është vërtet poet i elitës botërore. Në vitin 1990, kur kishte filluar era e ndryshimeve në Shqipëri, më saktë në Gusht të vitit 1990, në gazetën Drita botohet një poezi që bëhet shumë e njohur, jo vetëm në rrethet letrare dhe intelektuale të Tiranës dhe provincave të saj, por në të gjithë masën popullore.

Poema "Kuajt" e shkruar nga poeti Gjekë Marinaj u bë shkak i përndjekjes së autorit. Poezia ndihmoi në trazirat kundër regjimit komunist në Shqipëri, të cilat kishin filluar që më parë në Evropën Lindore. Pra, mund të themi, se pa poezinë "kuajt" ndoshta nuk do e kishim sot në duar librin "Në shpellën e Platonit". Poezia "Kuajt" e Gjekë Marinës, e prezantoi atë jo vetëm si një talent të lindur, por edhe si një autor me një pjekuri të rrallë sa artistike aq edhe filozofike. Unë dua ta uroj poetin Gjekë Marinaj për këtë përkthim mjeshtëror që i ka bërë poezisë së poetit Frederick Turner, si dhe për poezinë e tij të klasit të parë, që Gjeka krijon."

Autografe për pjesëmarrësit

Nga një letër e shkruar me dorë, zoti Buçpapaj lexoi poezinë "Kuajt" të Gjekë Marinajt, për të na sjellë në ato momente retrospektive të një kohe të lënë mënjanë. Poeti Xhevahir Spahiu gati sa nuk ngrihej nga karrigia ku ishte ulur për të absorbuar më mirë melodinë e vargjeve të kësaj poezie, që pati fatin e madh të merrte një jehonë të pashoqe dhe të bëhej pararendëse e lëvizjeve të mëdha shoqërore në Shqipëri.

Një surprizë e këndshme i përshkoi të pranishmit në sallë, kur kompozitori i njohur Gjon Kapedani, recitoi poezinë "Kuajt", të cilën e kishte kompozuar në muzikë Moderato (Tempo Rubato), një kopje të së cilës ia dhuroi më këtë rast autorit Gjekë Marinaj. Me këtë krijim dashamirës të tij, kupton realisht se poezia "Kuajt" kishte marrë që në fillim përmasat e një legjende. Në sallë kishte një numër të konsiderueshëm pjesëmarrësish (rreth 148 vetë), shumica e të cilëve e shihnin poetin Marinaj për herë të parë, sidomos pas 16 vjetësh emigrimi në ShBA. Ata kishin treguar interes që të vinin e të shihnin poetin e talentuar, që i parapriu para të gjithëve, me një poezi, zhvillimeve të mëtejshme demokratike në Shqipëri. Kot s'thonë se poezia është arti më sipëror i të shkruarit!

Autografe për pjesëmarrësit

Edhe nga Italia kishin ardhur enkas për këtë mbrëmje simpatizantë të poetit Marinaj. Ishte ndër tjera edhe arkitekti italian, Francesco Chirchirillo, i cili ndër tjera tha:

"Në dhjetor të vitit 1990 miku im arbëresh Giozefet Caparelli ma pat përkthyer poezinë "Kuajt" nga një gazetë Shqiptare. Nga që në Shqipëri gjërat akoma ishin në të "kuqe", Giozefet i pat dërguar Marinajt një kartoline urimi me rastin e vitit të ri, 1991, por që e përgëzonte edhe për poezinë "Kuajt". Fati e deshi që në Itali të njihem edhe me një të kushëri të poetit, i cili kur e kishte marrë vesh se Gjekë Marinaj do të bënte një promovim libri në Tiranë, as njëri as tjetri nuk mund ta humbnim shansin për ta takuar. Jam shumë i gëzuar që tani kam 4 libra me autografin e Gjekë Marinajt. Për Gjekën dhe poezinë e tij mjafton të them vetëm kaq: Shqiptarët e njohin botën, por bota nuk i njeh sa duhet shqiptarët."

Poeti dhe studiuesi Agron Tufa, një mik i hershëm i poetit Marinaj, e mori fjalën dhe me elokuencën e tij të njohur filloi të fliste për poezinë e Turner-it, duke na lexuar dhe komentuar edhe dy nga poezitë e tij, të cilit i kishin bërë më shumë përshtypje:

"Frederick Turner është një nga poetët më të rëndësishëm bashkëkohorë botërorë, që ka bërë një punë kolosale, siç e ka thënë edhe Gjeka në hyrjen e librit, mbi formulimin e idesë mbi poezinë, si përfaqësues i poezisë në përgjithësi, i zbutjes së lidhjeve të saj me lexuesin, i zbutjes së tonaliteteve të saj me njerëzimin. Duke shfletuar librin disa here unë kam formuar një ide mbi rëndësinë e këtij poeti, pavarësisht se, siç thotë Gjeka, poezitë e tij në këtë libër nuk janë me doemos më të mirat, por gjithsesi ato na mjaftojnë të dimë se çfarë poeti na ofrohet. Ky poet na bashkon me traditat e harruara të poezisë: me poezinë klasike-por me një mbushje të re, apo me poezinë meditative. Nga kjo natyrë poetike na del një ndërgjegje tepër e ndërlikuar, e koklavitur, na del përfytyrimi poetik i një kulture të të gjithë shekujve, dinjiteti dhe mitet moderne, nga religjioni për tek zbulimet shkencore. Pra Frederick Turner është një poet që kërkon një lexues të kualifikuar sepse jo kushdo e ka të mundur përshtatjen e këtij lloj kualiteti artistik. Ky poet i përkthyer me kaq delikatesë nga Gjekë Marinaj, hyn krejt natyrshëm dhe do të bëhet pa diskutim një pjesë e natyrshme e përvojës poetike shqiptare. Ai tashmë është pjesë e paluajtshme e pasurisë së poetikes tonë kombëtare."

Në sallë ndodhej edhe gazetari i Radio Tiranës, Jaho Margjeka, i cili ndër tjera shtoi:

"Gjekë Marinën nuk e njoh nga afër, para dy-tri ditëve rastësisht, pas punës së madhe që po bën për t'na njohur me botën dhe vetveten poeti Mujo Buçpapaj, që është edhe drejtor i QNK-së, u përshëndetëm shkurt me Gjekën. Ai më përshëndeti sikur të ishim njohur shumë kohë më përpara. Ky ishte kontakti i parë me Gjekën personalisht. Ndërsa me të si poet isha njohur në vitin 1990 nëpërmes poezisë së tij së famshme "Kuajt". Kam një kënaqësi të jashtëzakonshme t'i them Gjekës: Mirëserdhe në Atdhe pas kaq vitesh!"

Mes të tjerëve, në sallë ndodhej edhe një poet shqiptaro-amerikan, Dalan Luzaj, i cili kishte një bagazh njohjeje disi më të zgjeruar për poetin Marinaj, ndërsa jetonin të dy tashmë në të njëjtin vend, në ShBA. Ai e mori fjalën, duke na treguar se:

"Nuk dua të them ato që u thanë, ndonëse Gjeka e meriton. Desha të shtoja se Gjeka nuk e la atdheun me një trastë të mbushur me bukë e djathë, por kur u nis, ai e mbushi trastën me libra. Ju te dashur motra dhe vëllezër nuk e dini aktivitetin e këtij djali. Gjekë Marinaj është krenaria e shqiptarëve në Amerikë. Pa ju mërzitur po ju them një eveniment të shkurtër. Ishim në Çikago në promovimin e një libri, dhe kështu, pak a shumë si sonte, edhe aty kishte shkrimtarë e artistë të ndryshëm. Dikush pyeti, "more djema, a e dini se kush e ka shkruar atë poezinë Kuajt?" Ndonëse unë u thashë se atë e kishte shkruar Gjekë Marinaj, miku im, shkrimtari Imer Çelaj, që ishte në tavoline me mua dhe Pandi Sikun, nxori një kompjuter dore, dhe ashtu doli poezia... Nuk e besoni, por është aq e vërtet sa ç'jemi ne sonte në këtë sallë, njerëzit me ta lexuar filluan ta shkruanin nëpër napkine (shami), nëpër letra e çfarëdo gjetën. Unë në të njëjtën kohë i bëra telefon Gjekës dhe i thashë se edhe pas kaq vitesh po na ve në punë dhe po na jep kënaqësi poezia e tij."

Impresione të rralla këto, që sidoqoftë tregojnë për madhështinë e poetit Marinaj, i cili me modesti dhe vetëmohim, rikthehet në Shqipëri me një përkthim brilant, duke i kryer një shërbim të vyer jo vetëm poetit të talentuar Turner, por edhe vetë arkivit poetik të letërsisë shqiptare.

Poeti dhe intelektuali i talentuar, autor i dhjetëra teksteve të famshme të këngëve në festivalet shqiptare dhe më gjerë, Agim Doçi, përmes një humori intrigues, e bëri të gjithë sallën të qeshte me batutat e tij të natyrshme. Diçka për të cilën të gjithë pjesëmarrësit kishin nevojë në një mbrëmje si kjo, ku ndjenjat dhe emocionet marrin një mprehje estetike, dhe ku dashuria për fjalën e shprehur bukur, ngjall mirëkuptimin dhe kënaqësinë e të gjithëve. Sa mirë të ndodhesh në një ambient të tillë poetik!

Pak nga pak, koha kalonte nën këtë ritëm melodioz të fjalëve të shprehura me shije dhe tingujve të violonçelit, të porositur enkas për këtë eveniment. Në fund, e mori fjalën poeti dhe përkthyesi Gjekë Marinaj, i cili ndër tjera tha:

"Të jesh poet nuk e di nëse është më shumë meritë apo fat, sepse ose je ose nuk je poet, ngaqë shumica e poetëve për mendimin tim janë të lindur, por kur një poet përkthen një poet tjetër, atëherë dimensionet njerëzore zgjerohen. Më kujtohet kur jetoja në Bajzë, e më parë në Brrut të Kastratit; shtëpia ku jetoja jo gjithmonë kishte mbulesë të rregullt, dhe sa herë që binte shi çatia pikonte. Në kësisoj rastesh gjëja e parë që bëja ishte marrja e ndonjë ene nga kuzhina për të mbuluar jo jastëkun apo jorganin ku flija, por librat që kisha në bibliotekën personale, pra midis tjerash, librat e të gjithë juve që jeni sonte këtu. Kam pasë fatin që në Amerikë, midis tjerat, të jap edhe lëndën e letërsisë botërore, dhe fare mirë mund të flisja me gjuhën e një profesori, por njohuritë e para i kam marrë këtu prej jush, dhe nuk mendoj kurrë se unë mund të jem profesor para jush, sepse edhe një herë, embrionin e njohurive të mija e kam dhurate nga ju.

Pasi lexova një poezi të poetit Frederick Turner, pastaj edhe një tjetër, pastaj edhe disa të tjera, kuptova edhe një herë se njeriu duhet të shkëputet nga interesi personal... Dhe mendova; a është më mirë të shkruaj dhe të botoj edhe një apo dy libra të tjerë nga krijimtaria ime, apo t'i jap lexuesit shqiptar diçka vërtetë madhështore, diçka që letërsisë shqipe i mungonte aq shumë, pra një pjesë të poezisë së poetit Frederick Turner. Dhe kështu, përktheva Turner-in, sepse tek ai gjeta poetin e dimensioneve të mëdha poetike, si nga ana estetike, ashtu edhe nga ekspertiza e përdorimit të formave të reja dhe të vjetra poetike. Mësova se kishim të bënim me një poet që e njihte poezinë nga brenda dhe jashtë-me të gjitha kodet e saj poetike. Poezia e tij më bëri të mendohem edhe një herë se fatkeqësisht disa nga ne mendojmë se poezia është e lehtë për t'u krijuar.

Poezia nuk është e lehtë, ajo është si një lumë-është shumë e lehtë të hysh brenda por shumë e vështirë të dalësh matanë, sidomos nëse nuk di të "notosh" sa e si duhet. Pasi studiova Frederick Turner-in, tek ai gjeta poetin që kisha ëndërruar të gjej, atë poetin që poezia e tij do më sillte më pranë Shqipërinë, sepse Shqipëria për mua është një poezi në vetvete. Dhe nuk u zhgënjeva. Turner është një poet me një imagjinatë të jashtëzakonshme.

Imagjinata e tij ndërthuret, siç më kishte thënë një herë një bashkëfshatar i imi, Fran Zef Therçaj, i cili tek po bënte një kosh u shpreh: "Gjekë e di se ju shkruani poezi, dhe poezia kështu duhet të jetë, pra duhet të thuret me thupra të pastra e të zgjedhura, të ndërthuret bukur dhe me shije, dhe në krye, tamam si ky koshi im, të ketë vend për frymëmarrje", përfundoi ai duke i hedhur një sy tjetër koshit të tij vërtet të bukur. Të tillë e gjeta poezinë e Frederick Turner-it. Ajo është e ndërthurur me fjalë të bukura dhe të zgjedhura me kujdes. Pashë se si imagjinata, filozofia, ndjenja, fuqia dhe ritmi i brendshëm i vargjeve të tij përbënin së bashku një fuqi shpërthyese për lexuesin. Unë nuk kisha opsion tjetër, përveçse ta jetoja realitetin-nuk duhej t'i jepja lexuesit një poezi nga Gjekë Marinaj, kur mund të përktheja dhe t'i jepja atij një libër me poezi të zgjedhura nga një poet Amerikan kaq të madh.

Unë mendoj se para jush nuk duhet folur shumë, ndaj po përfundoj duke ju falënderuar të gjithëve, dhe duke ju siguruar se ju nuk mund ta ndjeni kurrë se sa për nder ua di, që keni ardhur këtu sonte, sepse pjesëmarrja juaj jo vetëm më nderon, por më emocionon, dhe më frymëzon që të bëj sa me shumë përkthime për ju nga ajka e poezisë botërore. Faleminderit."

Duke njohur natyrën disi të heshtur të poetit Gjekë Marinaj, ai nuk mund të kishte zgjedhur një motiv më të mirë për t'u rikthyer në atdhe me dy nga librat e përkthyer prej tij, dhe të botuar nga shtëpia botuese "Marinaj Publishing" (www.marinajpublishing.com), të cilën Gjekë Marinaj e ka themeluar në Dallas të Teksasit, SHBA. Marinaj kishte sjellë me vete edhe disa kopje të librit "Ora e paqes" me autor poetin e talentuar me origjinë gjermane Rainer Schulte, ku poezia ofrohej në të dyja gjuhët, anglisht dhe shqip. Kopjet e librit të tij, si dhe qindra kopje të dy librave me poezi të vetë Marinajt "Mos më ik larg" dhe "Infinit", u përpinë nga të pranishmit, së bashku me librin me intervista "Ana tjetër e pasqyrës" të poetit dhe gazetarit Gjekë Marinaj. Natyrisht që nuk mbeti pa u marrë as edhe një kopje nga e gjithë ajo sasi librash (250) me poezi "Në shpellën e Platonit" të Frederick Turner-it.

Ky duket se është fati i poezisë së vërtetë, i poezisë cilësore, i poezisë me vlera universale. Shpirti i poetëve zemërgjerë prodhon art, prodhon kulturë, e cila absorbohet vazhdimisht nga lexuesit, ndonëse çmimi i saj i vërtetë është parathënë të mos paguhet kurrë... Në këtë marrëdhënie të përjetshme njerëzore "jap-marr", duket se poetët kanë një feedback pozitiv. Ata japin më shumë se sa marrin nga shoqëria njerëzore; ata japin pasi kanë se çfarë të japin!

Gjekë Marinaj lindi si poet ndërmjet poetëve, në një shoqëri ku fjala e lirë kërcënohej nga thundrat e një politike mizore. Fati e deshi që ai të mbijetonte në një botë ku poetët janë të rrallë, dhe ku shoqëria në përgjithësi, shpeshherë është mosmirënjohëse për vlerat universale e shpirtërore, që poetët i sjellin asaj. Talenti i poetit Marinaj, gjeti rrugën e shprehjes në një mënyrë të veçantë, si currili i ujit të kristaltë të bjeshkëve, që ndjehet në poezinë e tij. Me thjeshtësinë dhe modestinë e tij, Marinaj e bën veten të dukshëm, imponues, dhe nuk ka dyshim se ai përsëri do rikthehet në hapësirat shqiptare me po të njëjtat vlera të veçanta, unike dhe autentike, për letërsinë shqiptare.

Fakte:

Për ardhjen e poetit Gjekë Marinaj në Shqipëri, gazeta Shqip i kishte kushtuar atij dy faqe (Shqip, Nr. 75, e premte, 26 Maj 2006, faqe 18 dhe 19).

Ndër 148 pjesëmarrësit e mbrëmjes poetike (pa përfshirë mediat) ishin edhe:
Xhevahir Spahiu, Preç Zogaj, Agron Tufa, Agim Doçi, Mujë Buçpapaj, Uk Zeneli, Pjetër Pepa, Angjelin Shtjefni, Gjon Kapedani, Bislim Ahmetaj, Tomë Therçaj, Ramiz Lika, Andon Andoni, Bujar Karoshi, Dalan Luzaj, Jaho Margjeka, Francesco Chirchirillo, Arben Çokaj, etj.

Për Takimin shkruan:
1. Gazeta Shqip (tri here)
2. Gazeta Tema (dy here)
3. Gazeta Shekulli (dy here)
4. Gazeta Sot
5. Gazeta Korrieri
6. Gazeta Ballkan
7. Gazeta Panorama
8. Gazeta Metropol
9. Gazeta Koha Jone
10. Gazeta Albania
11. Gazeta Tirana Observer, etj.

Intervista të plota me poetin Marinaj u publikuan në:
RTSH
Gazeta Tema
Radio Tirana
Ribotim tek "Illyria" i intervistës marrë nga "Tema", etj.