Drejtėsia qė vret
-- nga Bashkim Kopliku,
Durrės, 12.10.2006*
Xhaxhai vrau nipin pėr mosmarrėveshje pėr tokėn, njė goxha burė nipi, nė
njeri shumė i nderuar, njė oficer i policisė! Po ka pa fund raste tė tilla,
ku edhe vėllai vret vėllanė, pa rreshtuar sa e sa raste tė tjera vrasjesh e
plagosjesh, apo qoftė dhe prishjesh pėr jetė me njėri-tjetrin, pėr punė tė
njė kontradikte tė pazgjidhur. Po a ka faj njeri pėr kėtė situatė tipike
shqiptare? Po, fajtori kryesor janė organet shtetėrore qė kanė pėr detyrė ti
zgjidhin drejtė mosmarrėveshjet nė mes shtetasve, duke filluar me gjykatat
tona, dhe duke vijuar edhe me kryepleqtė, komunat, administratėn shtetėrore.
Drejtėsia jonė ėshtė vrastare: mosfunksionimi i saj ėshtė shkaku direkt i kėtyre tmerreve.
Nėse institucionet e shtetit, drejtėsia e para, do tė zgjidhnin mosmarrėveshjet drejte, pra sipas ligjit dhe moralit, pothuaj nuk do tė
ekzistonte fenomeni i vrasjeve dhe lėndimeve pėr probleme pronėsie etj. Njerėzit nė konflikt nuk do tė kalonin nė vetėgjyqėsira.
Nė gjykatat tona, asnjė ēėshtje nuk zgjidhet nė bazė tė ligjit dhe moralit.
Kush ka pasur punė me gjykatat tona, e di mirė se si ėshtė situata.
Ēėshtjet zgjidhen nė favor tė atij qė paguan rryshfetin mė tė madh. Ky
rryshfet shprehet nė format mė tė ndryshme: nė para tė thata nė dorė tė
gjykatėsit; nė peshqeshe nė natyrė, nė formėn e pjesėmarrjes nė pasurinė qė
pėrfitohet; nė kapitale nderi, pra qė gjykatėsit ia dinė pėr nder
poshtėrsinė qė ka kryer, dhe kėshtu ai ka tė drejtė tė kėrkojė njė nder tė
njėvlerėshėm; e fundit, por jo mė pak e rėndėsishme: nė zbatim tė kėrkesave
tė pushtetarėve, duke filluar nė bindjen antiligjore ndaj kėrkesave tė kryeministrave e politikanėve tė tjerė.
Kur themi asnjė ēėshtje nuk zgjidhet nė bazė tė ligjit dhe moralit, e kemi
fjalėn pėr shumicėn dėrmuese, sepse ka ndonjė gjykatėspor jo mė shumė se 1
nė 100qė ka mbetur i ndershėm, qė nė shqipen e sotme i thonė budalla.
Shoqėria jonė, duhet ti mbajė nė pėllėmbė tė dorės ata budallenj, qė nuk
kanė vila, nuk kanė vetura, nuk kanė fėmijė qė shkollohen nė shkolla
private, ku paguhet sa paga e gjykatėsit etj. etj. Por jo, pikėrisht ata i shajnė: nuk kryen punė, i poshtri.
Tė njėjtėn gjė mund tė themi edhe pėr drejtėsinė qė duhet tė japė vargu
tjetėr, pushteti ekzekutiv: kryepleqtė, komunat, administrata shtetėrore.
Tė gjithė i shtrohen tė njėjtit tip rryshfeti, si gjykatat. Por,
ekzekutivėt janė mė shumė, dhe krimi i ēdonjėrit prej tyre veē e veē,
ėshtė mė i lehtėkurse gjykatėsit janė mė pak, dhe tek secili prej tyre,
pėrqėndrohet shumė mė tepėr llum. Gjithashtu, ekzekutivėt kanė edhe
detyra tė tjera, si menaxhimet etj., kurse gjykata ka detyrė tė vetme tė japė drejtėsi.
Nuk ka bėrė asnjė efekt nė drejtėsinė tonė, shkollimi me magjistratura, me
mastera e me doktorata jashtė shteti, e brenda shteti. Tė gjitha ato, janė
si ai antibiotiku qė pėrdoret gabim, mbi njė mikrob qė nuk vepron. Keni
parė qė merr me kile antibiotikė, por nuk pėrmirėsohesh fare, sepse ke
grip, e antibiotikėt nuk veprojnė fare mbi viruset e gripit. Kėshtu janė
edhe tė gjithė masat e kualifikimit, e ngritjes profesionale etj., tė gjykatėsve tanė, qė nuk veprojnė fare mbi korrupsionin e tyre.
Konstatime! Dakord, po cila ėshtė zgjidhja?
Zgjidhja ėshtė qė ne shqipot duhet tė ndryshojmė mentalitet nė 180 gradė.
Tė pushojmė sė menduari se po ia hedhim tjetrit, me poshtėrsitė tona, se nė
fakt po ia hedhim vetes: ai qė vritet, qė lėndohet, jemi po ne!. Nuk ka
zgjidhje mekanike, tė bėjmė kėshtu, apo tė bėjmė ashtu, pa filluar tė
ndryshojmė vetė. Kur tė bėhet sė paku njė 20% qė vėrtetė tė mendojė se
shteti ligjor ėshtė ajo pėr tė cilėn ka nevojė mė shumė shoqėria jonė,
atėherė kėta duhet tė mblidhen nė shoqėri civile, nė partitė, nė shkollat
dhe arsimin, dhe tė pėrsėrisin pa fund: shte-ti li-gjor! Natyrisht,
pėrkrahja institucionale e shtetit ligjor, kontribuon qė tė arrihet sa mė
parė ngritja e opinionit shqiptar, kundėr moszbatimit tė ligjit dhe moralit.
Ndėrkohė, sa tė rregullohen shqipot, prokuroria duhet tė bėjė punėn e vet: tė hetojė shkaqet e vrasjeve dhe lėndimeve, duke pėrfshire nė hetim edhe efektin e vendimeve gjyqėsore qė mund tė jenė pas tyre! Do tė thonė: Nuk kontrollon dot prokuroria gjykatat. Po,do tė thonim dhe ne, vėrtetė qė nuk i kontrollon, dhe nuk ka efekt hetimi i tyre, por ama tė bėhet hetimi i plotė, tė futet nė dosje, se mbase edhe ....!
[ Botuar nė Gazeta Shqiptare, 15.10.2006 ]