Shkodra, si vend konflikti mes të varfërish

Brenda më pak se një viti Shkodra u bë e famshme në kronikat e ditës për shkak të deklarimeve të ndryshme me sfond fetar, më saktë nxitëse të konflikteve a të ndarjeve fetare në vend. Presion presidentit deri në dorëheqje për deklarime të tijat në Oksford, sherr për punë kryqi në Bushat; sherr për punë restaurimi të një kishe-xhami në kështjellë, madje kur ishin dhe amerikanët në mes; sherr për Nënë Terezën. Madje ky i fundit, pra sherri i fundit praktikisht po duket sikur po institucionalizohet.

Ndërsa në fillim u shfaqën nja tre të ashtuquajtura organizata myslimanësh- tre është numër i madh për ca të ashtuquajtura organizime në një qytet ku jeta civile thuajse ka vdekur,- tani u rishfaq dhe ai, Myftiu i Shkodrës. U solidarizua me shoqatat e famshme që tani po mbledhin firma dhe shkoi kundër edhe kryetarit të Komunitetit Mysliman Shqiptar, Selim Muça. Një lloj herezie apo distancimi nga qendra që për organizime të ngurta si ai i një Komuniteti fetar, merr një rëndësi të madhe. Shtrohen dhe njëherë pyetjet: pse të gjitha këto në Shkodër? Prapë Shkodra?

Ka në përsetë e protagonizimit negativ të Shkodrës arsye të vjetra dhe të reja. Shkodra është në kufi; në kufi të dy kombeve që po ndajnë mes vedi diçka të rëndësishme si Kosova; në kufi të dy feve kryesore apo vendi ku ato priten me njera tjetrën, por mbi të gjitha Shkodra është sot shumë, shumë e varfër. Është siç e kemi thënë deri në mërzi, shembulli më i prekshëm i cilësisë së keqe të të gjitha qeverisjeve: megjithëse e bekuar nga zoti me liqen, lumë, det, kufi tokësor, fushë, mal, traditë qytetarie etj., Shkodra ka aktualisht si rreth dhe si qytet nivel të ulët jetese, ndoshta më të ulëtin bashkë me Tropojën dhe Kukësin.

Veç të tjerash ka dhe arsye të tjera që lidhen me Shkodrën apo që e bëjnë Shkodrën si vend të mirë ku mund të eksperimentohen përçarje me sfond fetar. Kemi hyrë në vitin e diskutimit të statusit të Kosovës dhe vendi fqinj me ne, ka të gjitha arsyet për të eksperimentuar ngjarje të tilla në Shqipëri, duke ilustruar kështu në kontekstin e krijimit të një shteti të ri shqiptar, një shembull shteti të vjetër shqiptar ku fondamentalizmi mysliman është i fortë. Sepse sikur të mos mjaftonin faktorët e njohur, mbivendosen faktorë të largët si organizatat bamirëse arabe që dhe ato duan dukshmëri apo vizibilitet në një qytet si Shkodra. Zjarri ndizet kollaj në një mjedis të thatë…

Faktorët e brendshëm
Shkodra është një zonë e mirë për ta bërë këtë: është një zonë e varfër, ku të varfrit grinden për burimet e pakta që janë në disponim; vende pune; licenca; porcione pushteti; pjesë në trafiqe të zeza, etj. Pra, Shkodra është një qytet ku ka sherr të varfërish. Qytet ku politika vendore dhe ajo e kryeqytetit duket se ka luajtur në mënyrën më të shëmtuar duke përjashtuar nga burimet apo duke diskriminuar grupe të caktuara të popullsisë duke i etiketuar si të ndryshme, ato të fesë tjetër. Afirmimi në qendër i politikanëve me origjinë katolike- edhe për shkak të nevojës së përfaqësimit të tyre nga partitë kryesore në nivelet e larta- sjell për pasojë një politikë kuadri në Shkodër të ndërtuar mbi bazë feje. Pra, farefisi i katolikut të qendrës zë pozita kyçe dhe në ndarjen e pushtetit në Shkodër, duke krijuar pakënaqësira shtesë.

Duhet hequr dorë nga tradita e kërkimit ekskluziv të shkaqeve të fatkeqësive tona jashtë vetes. Sepse në fund të fundit faktori i jashtëm i interesuar për të krijuar zallamahi i gjeti premisat që ne vetë i kemi krijuar pikërisht në Shkodër. Ai gjeti atje konfliktualitetin për burimet e pushtetit apo shpërpjesëtimet në përfaqësimin politik mes feve të ndryshme. Ai gjeti atje mbizotërim të katolikëve në vende pune që kontrollohen nga pushteti qendror, dhe ndoshta e kundërta në ato vende që kontrollohen nga pushteti lokal, përgjithësisht i drejtuar nga pjesëtarë të fesë myslimane. Duke ndriçuar arsyet e vjetra dhe të reja që e bëjnë Shkodrën një qytet problematik në pikëpamje të bashkëjetesës fetare, një teolog liberal i fesë myslimane, i quajtur Kreshnik Osmani, në të përjavshmen “ABC”, pohon një pjesë të këtyre problemeve ku më i rëndësishmi sipas tij ishte njëlloj diskriminimi fetar në dëm të myslimanëve, që krijon alergjira reciproke, por dhe mungesën e koordinimit brenda strukturës së komunitetit.

Osmani, që e konsideron vendosjen e bustit të Nënë Terezës si një veprim normal për vendin në kuadër të procesit të integrimit evropian, nuk quan normale ndërkaq që një myfti të shqiptojë qëndrime të tilla pa marrë lejen e qendrës. Ndërsa një njohës tjetër i sektorit, si Ilir Kulla, dikur kreu i Komitetit Shtetëror të Kulteve, ndoshta në mënyrë pak akuzuese për qeverisjen socialiste, flet për krijim të jashtëligjshëm strukturash paralele me këtë Komunitet në kohën e kësaj qeverisjeje. Nëse bashkoni pamjet e mozaikut që krijohet nga deklarimet e tyre mund të krijohet njëfarë pasqyre e realitetit shkodran. Ku reflektohen dhe realitete të tjera globale apo rajonale. Për keq, sigurisht…

Roli i shtetit
Dhe në një situatë të tillë me të vërtetë shteti duhet të ndërhyjë në emër të interesit kombëtar siç sugjeronte intelektuali Arbën Xhaferri, duke sakrifikuar pak nga politikani Arbën Xhaferri. Jo thjesht duke shpallur një program të madh zhvillimi për Shkodrën, siç është detyrimi i saj, por dhe në marrëdhëniet me kësisoj organizimesh të ashtuquajtura të besimit që sot trajtohen si OJQ. Duhet të nisë nga nxjerrja jashtë ligjit e strukturave të tilla paralele, që thjesht bëjnë zhurmë, dhe duke i tërhequr vëmendjen jo në publik sigurisht Komunitetit Mysliman që të qartësojë dhe njëherë pozicionin e vet në raport me këtë myftiun që vjen nga Postriba. Që hëpërhë duket i vetëm pasi, për fat të mirë, shkodranët myslimanë nuk ndjekin barinj të tillë, që bëjnë zhurmë të madhe ama, duke ushqyer propagandën e fqinjëve.

Dhe për shtetin ka akoma shumë punë për të bërë: për të rritur pavarësinë financiare të komuniteteve, të kthejë pronat e tyre vërtet dhe jo thjesht si propagandë në rast festash, kur kryeministrat tokin duart me krerët e tyre. Të bëjë një ligj për marrëdhëniet e shtetit me komunitetet dhe të miratojë marrëveshje të veçanta me ta, duke hequr dorë nga trajtimi si OJQ i tyre. Sepse neglizhenca nesër mund të krijojë pasoja të tjera.