Të jesh poet, Grigor Jovani

Që kur e njoha Grigor Jovanin, para disa vjetësh, dhe i lexova librin “Punishtja e ëndrrave”, thashë me vete: “Ky është poet!”
E thashë ca me guxim, por mirë bëra që e thashë...
Poet është fjala më e magjishme dhe më e pasigurtë që mund të thuhet. Është fjala që e grabisin shumë e shumë, nga ata që vënë disa fjalë njëra nën tjetrën, apo brinjas, apo si t’ju vijë për mbarë dhe mbushin faqe librash me “poezi”... Pastaj vetëorganizojnë ceremoni “koktejl-poetik” dhe vetëshkruajnë, apo porosi-shkruajnë nëpër gazeta e faqe interneti, për talentin e tyre... Dhe si të mos “fitojnë” ndonjë çmim + çmim + çmim?! I japin vlera monetare fitimit... Pastaj në faqen e parë të librit të ri vendosin edhe “Diplomën” e çmimit...

Është e çuditshme, por edhe mbretër, perandorë apo presidentë, të të gjithë kohrave, kanë dashur, që pranë kolltukut të tyre të ndodhej dhe poezia. Nuk u arrinte madhështia e pushtetit, por u duhej edhe emri “Poet”. Ç’është kjo e “Mbipushtetshme”, që e lakmojnë edhe të mençurit edhe të marrët, edhe shpirtbukurit, edhe shpirttharët...
Është Poezia e Poetëve...

“Poezia është gjuha që këndon dhe unë e besoj se kjo nuk ka për të ndryshuar kurrë ndonjëherë”, thotë Pol Elyar. Dhe unë e besoj Elyar-in, siç besoj Borges-in, siç besoj Migjenin, siç besoj Elitis-in, siç besoj Agollin, siç besoj Camën, siç besoj Pushkinin, siç besoj Lorkën, siç besoj Uitmanin, edhe Shilerin që thotë: “Poeti është erdhacak në tokë, dhuratë e Zeusit për njerëzit...”

Por le të kthehem tek fjala “Poet”, që thashë për Grigor Jovanin. Qysh nga dita kur e njoha dhe ia lexova poezinë, e kuptova se atij i këndonte zemra. Nga ajo kohë, kanë kaluar shumë kohë... Them shumë kohë, se për poetin kohët nuk maten me kalendarët e ditëve, por me hovet poetikë që nuk i mban dot brenda gjoksit e nuk i fsheh dot në kanionet e trurit. Grigor Jovani është aq i “sëmurë” nga poezia, rron aq intesivisht jetën me të, sa edhe në pasmesnatë më merr në telefon e më lexon “të pa zhvirgjëruarën”... M’i lexon aq ngutshëm, sa i zihet fryma... Nuk je poet po nuk t’u zu fryma...
Poezia është aq e magjishme, sa të kap prej fyti e të ngatërron frymëmarrjen, të aritmon zemrën, e ç’nuk të bën, pa pyetur për pasojat... Kështu i ndodh edhe Grigorit, që ka thurrur “Kalendarin e vetë Poetik” dhe natën s’e quan natë dhe ditën s’e quan ditë, dhe muajt i bën edhe me 13 apo 21 ditë, edhe vitet i ve në rrënjë katrore për të mos i zgjidhur dot as vetë...
“Ah, të kthehej makina e kohës pas,
të flizgjohesha me vargjet vetëm...”
Ja çmenduria e Grigor Jovanit. Edhe vitet do t’i kthejë pas, për të bërë atë që ai do të bëjë. Paçka se kjo “marrëzi” ka filluar t’i kushtojë ca shtrenjtë. Aq sa para disa muajsh na llahtarisi. E rrëfen vetë “aventurën” shëndetësore që kaloi, në një nga vjershat:
“Ra një zjarr i madh,
që quhet hemoragji celebrale
dhe ma dogji krejt magazinën e vjetër...”
Por shyqyr që i shpëtoi poezia.
“Po sikur t’i shkrepet të më lerë ndonjë ditë,
Ç’do të bëj me veten time të huaj?”
Kështu pyet veten poeti në një nga poezitë e tij.
Ka tre libra gati për botim, të përfunduar, të faqosur, të hedhura nëpër disketa. Dy prej tyre ia ka dërguar botuesit. “...pastaj erdhën gratë”, “Një verë në Monemvasia” dhe “Udhëtoj brenda vetes”. Le të bëhen gati miqtë e tij dhe lexuesit të shijojnë musht të vërtetë poetik.
E kam shijuar unë dhe jam dehur. Unë, lunxhioti, që di nga rakia...
Tre libra të rinj, pas librit të parë “Botë pa dashuri” dhe pas të dytit, “Punishtes së ëndrrave”. Tek të tre librat e rinj është Grigori i vërtetë, se është e vërtetë poezia e tij, me gjuhë të pastër e me fjalë të mençura, ashtu siç i do poezia. Poezia është e shenjtë. Por këtë “shenjtëri” e modelojnë deri tek gënjeshtra ata që duan të duken, kur s’kanë ç’të tregojnë... Ja ç’thotë Grigor Jovani tek vjersha “Poezia”:
Ashtu si Zoti: ata që s’e tradhtojnë
i cakton profetë.
Ata që e shesin për tridhjetë aspra,
i damkos përjetë.
As guximin e Judës nuk kanë:
të varren vetë.

Vetë Poezia është antigënjeshtër. Do dëshminë e shpirtit të poetit? Lexoi poezinë. Nuk është ai që njihni ju, është ai që lexoni. Ai është i vërteti... Poeti dhe në ëndërr është i vërtetë, duhet besuar edhe ëndrra e tij... “Të parën herë që Adamit iu dha mundësia, e hodhi fajin tek gratë...” thotë Nansi Astor. Por autori i “...pastaj erdhën gratë”, këtij libri erotik, të cilin e bëjnë më të përveçëm skicat grafike të Leonidha Bullgarit, këtij poeti të vizatimit, edhe pse e ka venë në krye të vëllimit këtë të vërtetë, bëhet më së shumti “avokat” i gjinisë femërore... Edhe kur “akuzon”, ai mbron gjinifemrën... Por pse nuk ndodhi kështu edhe me Adamin? Se Adami nuk ishte poet.
Dashuri e largët, e pafat,
borzilok i tharë,
i palulzuar.
Nëse ajo ç’ka patëm ishte dramë,
vepër më të dhimbshme
nuk kam shkruar.

Poezia e Jovanit del nga shtrati dashuror natyrshëm dhe krijon gjeografinë e vet për stinët e jetës. Mban në rrënjë dhimbjen dhe ku nuk fluturon pastaj?! Nga Jorgucati i Gjirokastrës, fshati i tij i lindjes, ku vendos një tufëlulesh tek varri i nënës dhe i babait, kalon Kakavijen pa doganë (“hyj apo dal në Atdhe?” pyet me një sinqeritet prej fëmije në një nga vjershat) dhe zbret në Athinë, aty pranë stadiumit “Karaiskaqi”, në breg të detit, tek shtëpia e tij e re me oxhak e me studio gurëgdhendur, ku ka gruan, të cilës nuk lodhet s’i kushtuari vargje dhe vajzën që rritet çdo ditë...

Pse vetëm kaq? Gjithë shtëpitë e miqve dhe shokëve i bredh, gjithë mejhanet e poetëve (padyshim, poezia dhe rakia ia dogjën “magazinën”, siç thotë), gjithë udhëkryqet, ku pritja nganjëherë zgjat sa një jetë... Ka hedhur në trevat poetike edhe një kalë përrallor, “Pegasin”, përkrah “Pelegrinit” tim, të cilit i ishte dikur kryeredaktor. I është përkushtuar këtij kali fluturues (e ka fati i tij të dashurohet me fluturimet), paçka se hera-herës bën naze, si poet që është:
“Do ta shes këtë kalë,
nuk ia dal,
... kaq për ushqim,
... kaq për patkonj...”

Po si ta shesë këtë kalë? Shitet shpirti? Anekënd botës i erdhën mesazhe nga miqtë: “Mos e shit këtë kalë, Grigor Jovani! Ai e nxjerr vetë tagjinë e tij...”
Kështu, nisi ta “niqasë” kalëfluturuesin e tij tek shokët dhe miqtë e e letrave. Këtej dhe andej oqeanit. Mirë bën! Nëpërmjet tij sjell poezinë shqiptare këtu në Athinë, udhëton tonën anekënd globit. “Pelegrini” dhe “Pegasi”.

Shpendi dhe kali fluturues i letrave shqipe. Pranë e pranë. Si dy miq. Siç jam unë me Grigorin. Poezia fluturake që nis fluturimin nga Akropoli, për të ardhur prapë këtu.
I është bërë aq e natyrshme kjo gjë, saqë kur i ankohet e shoqja (në poezi, natyrisht) se kanë kaq vite pa shkuar me pushime diku, ai hidhet përpjetë:
“Ç’thua, shpirti im, - i them i habitur, -
poetët e botës ku s’na kanë shëtitur...”
Nga dhimbja lind poezia, kam thenë dikur. Dhe dashuria është dhimbje e pashërueshme. Dhemb edhe kur harrohet... I jap të drejtë poetit kur shkruan:

U shkëmbyem
me dashurinë e parë.
E shkurtër siç qe,
rëndësi nuk i dhashë.
U ktheva t’i flas,
kur m’u kujtua.
Humbi mes turmës
dhe s’e pashë.

Nuk dua të marr shembuj ilustrues me poezi të tjera. Ato le t’i gjejë vetë lexuesi, sipas mëngjesit të vetë poetik (se çdo lexues poezie, e ka një mëngjes poetik. E ka dhuratë nga poezia e poetit që lexon). Veç dua të them se Grigor Jovani, siç është me frymëzim të nxituar në krijimtari, është i vonuar në botim librash. Çuditërisht, nuk e bren ky merak, si shumë të tjerë nga sinafi ynë. Kjo tregon jo moskokëçarje, as ndruajtje, por respekt për lexuesin dhe seriozitet poetik. Vepra e tij, e botuara në dy librat, por edhe nëpër faqet e shumta poetike, ajo në dorëshkrim e në kompjuter bëhet disa vëllime.

Do t’i lexoni e do të më besoni.
Për të mos folur për publicistikën, e cila është “alter ego”-ja e portretit të tij krijues. Grigor Jovani është një nga zërat më të njohur të shtypit shqiptar në emigracion. Vërtet që dashuria e tij e përjetshme është poezia, por të mos harrojmë që dasmën, qysh në Shqipëri, e ka bërë me gazetarinë. Ka publicistikë të guximshme e të zgjuar, tejet profesionale, që autopson kohën dhe njerëzit. Me të po merret këto kohë. Po përgatit librin publicistik “Plaga që pikon”. Një ëndërr që e mundon kaq kohë...
Do e lexoni dhe do të më besoni...
Do t’i dalë lexuesit me dy vëllime, gati njëherësh, siç thamë, ku edhe më kujtesëhumburi do të ketë aq fuqi kujtese, sa të mbajë në mend disa vargje “GrigorJovane”... Kështu ka ndodhur dikur edhe me “Punishten e ëndrrave”. Por ka dhe tregime, proza poetike me njeriun që e kërkon jetën dhe e jeton.

Do t’i lexoni e do të më kujtoni!
Atëherë mbase do të më besoni, se nuk jam shpejtuar që, qysh para disa vjetësh, pranë emrit Grigor Jovani, vura fjalën e nderuar Poet! Guxova, por mirë bëra!

Nase Jani dhe Grigor Jovani, në një pritje dhënë nga Ambasada Shqiptare në Hotel “Caravel”, me rastin e Festave Kombëtare. Drejtori i “Pelegrinit”, Nase Jani dhe Drejtori i “Pegasit”, Grigor Jovani … Duke pirë nga damixhanija e Nase Janit. (fotot nuk kanë ardhur më email)

Athinë, gusht 2007

Një fundjavë e mrekullueshme

Mora rrugen se bashku me femijet e mi per ne Fhiladelfia, ku do te mernim pjese ne ceremonine e pagezimit te nje vogelusheje Shqiptare e cila do pagezohej nga Elsa, nusja e tim biri. Ajo quhej Aleksja !
Nuk dua te shkruaj per organizimin dhe darken e shkelqyer qe u be me rastin e ketij pagezimi, mbasi edhe mund te mos keni shume interes per te, por e mrekullushmja ishte dita e diel para pagezimit, kur une i ndodhur mes mikut tim shkrimtarit Vlashi Filit, i cili erdhi enkas e me mori, dhe me priti me nje dashuri dhe ngrohtesi te vecante.
Kafen menduam ta pime tek qendra e shoqates "bijte e shqipes" per te cilen jemi shume te informuar qe te gjithe, si per organizimin, aktivitetet por edhe per "lidhjen" e kesaj shoqate me njerezit.

Kisha degjuar e lexuar shume per ta, dhe ashtu sic e mendoja e gjeta, me priti me shume entusiazem dhe mirenjohje vete kryetari i kesaj shoqate z. LLazar Vero per te cilin miku im Vlashi me kishte folur edhe me pare me plot konsiderate e respekt.
Llazar Verua, eshte nje tip i vecante vec suksesit ne letrat shqipe ai eshte hokatar, buzegaz i embel, intelektual, aktivist i pa pare, organizator dhe puntor i palodhur per ceshtjen shqiptare. Nje njeri fisnik dhe teper i kompletuar.

Qendra e shqates "bijte e shqipes" eshte nje qender e respektuar, kaq e respektuar sa kudo ku jane shqiptaret ne bote duhet te marin shembull atje. Historiku 5 vjecar i kesaj shoqate flet per pune e madhe titanike qe ka bere kryesia dhe antaret e saj.
Une u befasova : me pane syte femije qe te organizuar neper klasa mesojne abetaren shqip, nje mrekulli e vertete, klasa me te larta, muzeum, biblioteka, promovime, aktivitete, kend fotografish, piano, muzike shqiptare... ah sa u kenaqa me ta, nuk dua te bej komente te teperta as te bej nje reportazh si me priten e si kalova me ta, por dua te them nje gje: I uroj shoqates vecse mbaresi, dhe miqve te mi shendet !