Fati dhe fataliteti i femrës shqiptare

-- nga Dukagjin Hata

Romani “Një dashuri e vrarë”, një rrëfim provokues i shkrimtarit Pierre-Pandeli Simsia

Në vazhdën e asaj tradite, ku kanë hedhur themelet e ngrehinës së tyre estetike ikonat e letrave dhe kulturës shqiptare në diasporë, Noli, Konica etj. po ecin dhe krijuesit e rinj, të cilët në një raport të ri psiko-gjeografik me “lëndën e parë” të frymëzimit, përcjellin në krijimtarinë e tyre metaforën e kërkimit të lirisë, kryetema e thuajse të gjitha veprave të vërteta dhe autorëve dinjitozë. Radha e këtyre shkrimtarëve, kryesisht të rinj, kërkojnë në shtratin psiko-estetik të një realiteti global, në bashkësinë e pikave konverguese dhe diverguese, të veçantat e botës shqiptare në përgjithësi dhe dhe të atij që quhet “trungu amë”

"Një dashuri e vrarë" - roman nga P.P. Simsia

Një i tillë syresh, Pierre Pandeli Simsia, një djalë energjik nga Berati, emigrant në SHBA, me dy librat e tij në prozë, botime të Shtëpisë Botuese “Arbëria” Tiranë, shpalos realitetet post-diktatoriale në vendin e tij, në sferën e marrëdhënieve sociale, sidomos në fushën e marrëdhënieve dashurore. Pas librit me tregime “Le të jem unë Zamira”, që u mirëprit nga lexuesi dhe kritika, Pierre Pandeli Simsia, vjen me romanin e tij të parë me titull “Një dashuri e vrarë”, një narracion i ngjeshur, ku fati i kryepersonazhes paradestinohet nga rrethanat psiko-sociale të një komuniteti, ku dukuritë e reja të modernitetit bëjnë një reaksion të egër, duke provokuar frikë dhe paragjykim kolektiv. Fati tragjik i Dorinës, jeta e së cilës, nga ajo e një vajze të pastër e plot ëndrra të bukura për jetën, në atë të një prostitute që masakrohet në mënyrë barbare nga tutori i saj, është fati i qindra vajzave të tokës së shqiponjave, që në kërkim të dashurisë dhe lirisë, gjejnë ankth, zhgënjim, lot e përdhunime.

Ato nisën në kërkim të “Tokës së Premtuar” të ëndrrës dhe dashurisë, por përfundojnë si “skllave të seksit” në bodrumet e instinkteve kriminale të bashkëkombasve të tyre, trotuareve të vendit të tyre apo metropoleve të huaja. Akti tragjik i kësaj drame, bëhet akoma më i trishtë në një realitet global, ku lufta ndaj krimit dhe trafikut ka shënuar arritje të epërme, ndërkohë që vendi i vogël ballkanik vazhdon të furnizojë me “lëndë të parë” industrinë kriminale të qejfit bodrumeve dhe skutave të Evropës e më gjërë. “Një dashuri e vrarë" nuk është një histori sentimentale dashurie, por një narracion provokues i fatit njerëzor, në një vend ku psikozat totalitare janë zëvëndësuar me sindromat e skllavërimit të qënieve të dobëta.

Maniakët, perversët, tutorët dhe gjithë kontigjentët e botës së krimit, në lulëzim e sipër, janë njerëz të veshur me pushtetin e egove kriminale, që nuk ndalen para asnjë ndjenje humane, në rrugën e aferave të tyre mafioze. Rrëfimi është një akuzë e gjallë për klasën politike shqiptare, për atë muranë të trishtë të indiferencës, ku përplaset njeriu i thjeshtë, deri tek viktimizimi sipëror i tij. Mijëra vajzat shqiptare që mbushin semaforet e Evropës, janë pengu i kësaj klase, që vazhdon ta mbajë shoqërinë shqiptare në kthetrat e një tranzicioni përtej të gjitha parashikimeve. Historinë lexuesi le ta ndjekë në faqet e romanit, por ajo që ia vlen të evidentohet është humanizmi i autorit, shkrirja e tij ideoemocionale me fatin e personazhes, me dramën e saj deri në tragjizëm. Simsia nuk rrëfen në mënyrë të ftohtë, por bëhet një me personazhen e tij, pjesë e dhimbjes dhe shpresës se një ditë ky realitet ngjyrë gri do të ndryshojë…

Ndonëse i një formati dhe mjedisi krejt të ndryshëm, për nga kurba emocionale që përcjell, për nga tharmi tragjik që mbart, “Një dashuri e vrarë” e shkrimtarit shqiptaro-amerikan Pierre-Pandeli Simsia, të kujton romanin e famshëm “Një tragjedi amerikane” të Drajzer-it. Larg vendit të tij, me banim në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku historikisht është krijuar një letërsi e vërtetë nga shkrimtarët tanë të diasporas, qysh nga apostujt Noli e Konica e deri te më pak të njohurit, Simsia ndërton një univers narrativ me “miellin e tij”, ku detaji artistik dhe mesazhi shkrihen në një amplitudë poetike, ku gjallon dashuria për jetën dhe lirinë, si vlera më autentike e njeriut. Arkitipi i lirisë së zgjedhjes së dashurisë, që këputet në mes nga psikozat delirante të tutorëve, është një metaforë e kërkimit të shkrimtarit në natyrën psikike të njeriut, në etjen e tij për jetë të vërtetë.