Kërkimi i ethshëm i fajtorit

-- nga Arbën XHAFERI, 04-08-2007

"Një komb ekziston vetëm atëherë kur fillon të shqetësohet për fatin e tij", kështu dikur pat thënë publicisti dhe atdhetari i njohur shqiptar, Branko Merxhani. Me këtë dioptri e ndoqa seancën e jashtëzakonshme të Parlamentit të Kosovës, debatin për procesin politik lidhur me modalitetet e zgjidhjes së statusit përfundimtar të Kosovës.
Kjo seancë u përshkua me shqetësimet dhe brengat e deputetëve shqiptarë lidhur me ndryshimet e rrethanave dhe afateve për nxjerrjen e një rezolute të Këshillit të Sigurimit, me të cilën përfundimisht do të njihej e drejta e popullit të Kosovës për vetëvendosje. Shpeshherë shqetësime të tilla, jo vetëm që manifestojnë brengën e sinqertë, por njëkohësisht arrijnë që ta mobilizojnë shoqërinë që të përgatitet dhe të reagojë kundër rreziqeve hipotetike. Sa më të qytetëruar janë shoqëritë, aq më i stërholluar është sensi për zbulimin e rrezikut, sa më të qytetëruar janë popujt, aq më herët, përmes anticipimeve të studiuara mirë, përgatisin kundërvënien ndaj sfidës së re.

Kjo seancë e jashtëzakonshme e Parlamentit të Kosovës nxori në shesh atë që tashmë ekziston jo vetëm në shoqërinë kosovare, por në të gjitha hapësirat shqiptare. Këto shqetësime janë legjitime, të natyrshme dhe të domosdoshme, sepse ekziston nevoja e pandalshme për ta emëruar fajtorin, për ta transferuar përgjegjësinë, për ta adresuar, drejtë apo gabueshëm, fajësinë dhe mllefin. Në raste të tilla, të kërkimit të ethshëm të fajtorit, zakonisht ai gjendet në afërsi, te bashkëkombësit, meqë të tjerëve s'ke ç'u bën.

Seanca e jashtëzakonshme e Parlamentit të Kosovës u thirr dhe u zhvillua në vijë të shpalosjes së brengës, të shqetësimit dhe, në mënyrë të ndrojtur të kërkimit të fajtorit, nëse jo për ta penguar zhvillimin kanosës, atëherë, të paktën për ta shfryrë mllefin, për ta zbrazur hidhërimin, për ta lehtësuar shpirtin. Por, në rastin konkret, fajësia për komplikimet që u shfaqën në rrafshin global, nuk mund t'i adresohet grupit negociues, apo Grupit të Unitetit meqë të gjithë ata ishin, njëkohësisht liderë të partive kryesore politike dhe drejtuesit më të fuqishëm të institucioneve të Kosovës. Bazuar në këtë rrethanë, hulumtimi i fajtorit në seancën parlamentare vetvetiu ishte i dështuar, meqë më se 90 për qind të deputetëve u takonin pikërisht partive politike, liderë e të cilave e përbëjnë Grupin e Unitetit. Ky fakt ndikoi që edhe kësaj radhe faji të mbetet pa adresë të saktë.

Sipas rregullit, përgjegjësia nga anëtarët e Grupit të Unitetit duhej të kërkohej brenda organeve partiake dhe më pastaj të bartej në Parlament. Kjo nuk ndodhi, meqë faji për situatën e re nuk mund të adresohej kurrsesi tek Grupi e Unitetit, meqë ata objektivisht e arritën qëllimin e tyre. Negociatat përfunduan me suksesin e palës shqiptare, meqë ndërmjetësuesi, z. Ahtisari doli me propozim-planin për zgjidhjen e kontestit serbo-shqiptar sipas formulës së pavarësisë së mbikëqyrur. Së këndejmi, seanca e Parlamentit të Kosovës nuk mund të zhvillonte debatin lidhur me dështimin e rezolutës së re të Këshillit të Sigurimit të OKB-së që do të inkorporonte planin e z. Ahtisari, ngaqë kjo çështje nuk varej nga pozicionimi i shqiptarëve, apo i aleatëve të tyre, por nga një faktor tjetër, atij rus, të cilin nuk e kontrollojnë as shqiptarët dhe as aleatët e tyre, SHBA-të dhe UE-ja.

Seanca e Parlamentit të Kosovës do të kishte zhvillim normal dhe të logjikshëm nëse do të rishqyrtohej plani i Ahtisarit që nuk mbështetet nga delegacioni rus. Natyrisht, askush nga përfaqësuesit shqiptarë nuk mund të hamendet dhe të pranojë rishqyrtimin e një plani minimalist që mezi u arrit. Në kuadër të këtij plani, shqiptarët nuk kanë më hapësirë për zmbrapsje. Pra, duhet kuptuar se Grupi i Unitetit nuk ka faj për qëndrimin inatçor të përfaqësuesve rusë, të cilët synojnë që përmes kontestimit të së drejtës për vetëvendosje të popullit të Kosovës, të fitojnë në plane të tjera. As grupi negociator, as mbështetësit e paketës së Ahtisarit nuk kanë faj për qëndrimin refraktar rus. Ata do të kishin faj dhe përgjegjësi objektive vetëm nëse në raundin e parë, z. Ahtisari do të dilte me propozim të disfavorshëm për shqiptarët. Nga ana tjetër kurrsesi nuk mund të vlerësohet se komplikimet që u shkaktuan me veton ruse, mund të cilësohen si fitore e palës serbe. Me këtë rast duhet shpjeguar burimin e këtij kapaciteti obstruksionist rus dhe përmbajtjen e tij. Ata kanë fituar këtë relevancë në Kombet e Bashkuara, në sajë të viktimave gjatë Luftës së Dytë Botërore (mbi 20 milionë). Këto realitete as i kanë instaluar shqiptarët dhe as që mund t'i ç'montojnë.

Prandaj, faji, përgjegjësia duhet kërkuar në konstelacionet globale. Me këtë rast, ashtu si edhe në raste të tjera, diplomacia ruse vazhdon të abuzojë me pozitën e saj në këtë institucion ndërkombëtar dhe, kushedi për të satën herë gjatë historisë, ajo paraqitet, jo në rolin e mbrojtjes së parimeve humane që afirmojnë të drejtën e popujve për liri dhe barazi, por të sponsorizuesit të interesave racore, që ndryshe njihet me emrin pansllavizëm. Diplomacia ruse nuk mbron ligjet dhe parimet ndërkombëtare për mos ndryshim të kufijve që vazhdimisht janë modifikuar, por mbron interesat e ngushta gjeostrategjike, gjeopolitike dhe pansllaviste. Këtë pozicionim të tyre nuk mund ta ndryshojmë, por mund të bëjmë diçka tjetër: me veprimet tona të përgatitura mirë të nxjerrim në sipërfaqe angazhimin jo parimor të Rusisë. Ne duhet të jemi të bindur, se jemi të aftë ta bëjmë këtë. Deri më tani, në kushte shumë të rënda arritëm që çështjen kosovare të shndërrojmë në problem botëror, këtë mund të bëjmë edhe në vazhdim. Siç dihet, konceptet shqiptare për Kosovën arritën fitore mbi konceptet serbe, mbi të vërtetën e tyre për Kosovën saqë u shndërruam në faktor që e nxiti procesin e shpërbërjes së Jugosllavisë. Në rrethanat e reja, ku vetoja ruse pengon zhvillimin e natyrshëm të një procesi të pandalshëm historik, shpreh bindjen se koncepti shqiptar për Kosovën sërish do të arrijë t'ia çjerrë maskën edhe të diplomacisë joparimore ruse. Në vend të depresionit duhet ta përforcojmë vetëbesimin, bindjen se kemi moral, vitalitet dhe dije për të mbijetuar, ngadhënjyer në këtë betejë, me kundërshtarë të fuqishëm, por të padrejtë.

Mungesa e vetëdijes për një rol global të faktorit shqiptar, krijon huti te vetë shqiptarët dhe tek të huajt. Z.Solana në një rast deklaroi se po të kishte ardhur një alien jashtëtokësor, me siguri do të habitej me një impenjim kaq të drejtpërdrejtë të faktorit ndërkombëtar për të marrë në mbrojtje një pëllëmbë toke të përbaltur, siç është Kosova. Habi të ngjashme shprehu edhe analisti britanik, Tim Judah, i cili konstatoi se UÇK-ja e Kosovës është formacioni më i suksesshëm kryengritës në historinë e njerëzimit. Si të shpjegohet pra, kjo habi, kjo mrekulli që ndodhi me rastin e Kosovës? Mendoj se shqiptarët e Kosovës pa vetëdijen e tyre luajtën një rol global historik dhe pikërisht për këtë shkak ata nuk duhet ta ndiejnë veten borxhli ndaj tjetër kujt, por duhet të argumentojnë se pa rolin e tyre të deritanishëm, kjo pjesë e botës do të ishte ende nën sundimin e egër të një ideologjie ekspansioniste që mban vulën serbe.

Pra, cili ishte ky rol i shqiptarëve dhe a është pretencioze të flitet për të? Me këtë rast, duhet patjetër të rifreskohet vëmendja e opinionit mbi vlerën historike të demonstratave të shqiptarëve të Kosovës të vitit 1981. Deri më tani, lidhur me këto ngjarje janë dhënë vlerësime përshkruese, kush dhe çfarë ka bërë, kush dhe prej kujt ka qenë i infiltruar, kush dhe në cilin dru i është drejtuar popullit me megafon dhe detaje të kësaj natyre sipërfaqësore, pa domethënie politike. Rolin e vërtetë historik dhe global të këtyre demonstratave, nuk mund ta gjejmë në dimensionin e përshkrimit të detajeve të ngjarjeve, por vetëm në korrelacion me zhvillimet në planin global.

Komunizmi u shfaq në skenën historike dhe ndërtoi strukturën e saj, mbi dy pretendime kryesore:
-zgjidhjen e çështjes së klasës punëtore në shoqërinë moderne dhe;
-zgjidhjen e çështjeve etnike.

Në Poloni, në vitin 1980 u zhvillua një aktivitet sindikalist i njohur me emrin "Solidarnoshq" që kontestoi pretendimin, premisën e parë të ngrehinës komuniste, ndërkaq demonstratat e Kosovës (Prishtinës) të vitit 1981 e kontestuan premisën e dytë të kësaj doktrine. Shumë kush do të nxitojë të ofrojë argumente se demonstrata të tilla vazhdimisht ka pasur dhe s'ka nevojë që këtyre të Prishtinës t'u jepet një rëndësi të pamerituar. Ky pohim, në të parë duket i qëndrueshëm, por në thelb është i rremë, ngaqë demonstratat shqiptare patën veprim të zgjatur dhe shkaktuan shpërbërjen e Jugosllavisë. Shqiptarët dhe vetëm ata patën guximin të hapin një çështje shumë të ndjeshme, barazinë etnike dhe u pa se përgjigjet ishin të gabueshme, përkatësisht e vënë në sprovë vlerën e idesë jugosllave dhe dëshmuan se ky shtet prej fillimit ishte artificial, i projektuar sipas qëllimeve hegjemoniste serbe. Por, këto demonstrata nuk dëshmuan vetëm artificialitetin e formacionit shoqëror që njihet me emrin Jugosllavi, por edhe pretendimin e rrejshëm se në kampin socialist njëherë e përgjithmonë qenkan zgjidhur çështjet etnike.

Regjimet e atëhershme nuk arritën të gjejnë përgjigje adekuate rreth këtyre dy sfidave, ngjarjeve, që sa vinin e komplikoheshin, derisa nuk nisi çmontimi i ideologjisë komuniste, përkatësisht të Federatës Jugosllave dhe pastaj të asaj sovjetike.

Demonstratat e Kosovës dëshmuan parashikimet e analistëve se Jugosllavia pas vdekjes së Titos do të shpërbëhej. Por, nevojitej një faktor që do të testonte cilësinë e dobët, apo të fortë të sistemit mbi të cilin u vendos Jugosllavia. Askush nga faktorët jugosllavë nuk mund të luante këtë rol, askush nga popujt e tjerë nuk kishte kapacitet moral dhe energji konzistente për ta kontestuar vazhdimisht projektet serbe për stabilizim të shtetit duke eliminuar faktorin destabilizues, faktorin shqiptar. Duke marrë parasysh këtë rrethanë, vitalitetin shqiptar dhe parimet e rrejshme mbi të cilat ishte ngritur Jugosllavia, në vitet '80-të, futuristët e CIA-së parashikuan se Lufta e Tretë Botërore mund të fillojë në Kosovë. Rreth 18 vite intensivisht u përball projekti ekspansionist i shtetërizuar serb, me kapacitetin moral të popullit shqiptar. E gjithë kjo periudhë historike u zhvillua si përplasje e të vërtetës serbe me atë shqiptare, si konflikt në mes të kapaciteteve shtetërore serbe dhe kapaciteteve morale shqiptare. Regjimi i Millosheviqit, që ishte kuintesencë e përpjekjeve shekullore serbe për ta përfunduar projektin e krijimit të shtetit të madh serb, nuk arriti t'i gjunjëzojë shqiptarët. Në fund të këtij procesi, që filloi me kontestimin shqiptar të doktrinës komuniste, që pretendonte se njëherë e përgjithmonë i ka zgjidhur çështjet etnike, u pa qartë se çështja shqiptare është e drejtë dhe se do të ngadhënjejë.

Duhet konstatuar hapur faktin se shqiptarët nuk zhvilluan betejën vetëm për interesat e ngushta të tyre nacionale, por zhvilluan një betejë që përfundimisht i solli strukturat veri-atlantike në Ballkanin e trazuar. Duhet pa asnjë hezitim, pa asnjë kompleks të inferioritetit të konstatohet se vetëm shqiptarët kishin këtë kapacitet për ta luajtur këtë rol, vetëm shqiptarët nuk patën politika alternuese, as mbi parimet ideologjike dhe as ato fetare ndaj sistemit të vlerave perëndimore, por, duke pranuar vuajtjet kolektive, kalvarin dhe jo nënshtrimin arritën që të nxisin një proces që bëri të mundshme që në këtë pjesë, tradicionalisht të trazuar të Ballkanit, të instalohen interesat gjeopolitike dhe gjeostrategjike perëndimore.

Sipas një teorie politike, SHBA ka arritur sukses politik falë pragmatizmit të tyre proverbial. Politika amerikane nuk i mbron pozicionet, por interesat. Sipas tyre, mbrojtja e pozicioneve e ideologjizon politikën, e ngurtëson dhe ndikon që të mos shfrytëzohen oportunitet që ofron konteksti i ri historik. Politika serbe pikërisht këtë gabim bëri. U pozicionuan në platforma anakronike, të mitologjizuara, rigide nacionale dhe fetare që vetvetiu shkaktonin konflikte me të gjithë. Eksponenti kryesor i kësaj politike, Millosheviqi, në fillim pozicionohej në istikamet nacional-fetare, homogjenizonte popullin dhe kështu i fitonte betejat me kundërshtarët e tij politikë dhe nacionalë. Por çështja u komplikua, kur ai dhe doktrina e tij u përplas me vlerat dhe standardet ndërkombëtare, me sistemin e vlerave perëndimore. Ai, në emër të sovranitetit absolut, u pozicionua skajshmërisht, refuzoi çdo iniciativë të faktorit ndërkombëtar dhe kështu krijoi relacione antagoniste me më të fortit. Në fillim mbante inat, pastaj kur bëhej vonë, bënte kompromise të turpshme. Ai refuzoi misionin evropian në krye me spanjollin Gonzales, madje organizoi edhe një referendum që i dha legjitimitet popullor këtij vendimi që pastaj, kur presionet u rritën, pa e konsultuar popullin, grigjën e tij, u pajtua që në Kosovë dhe rreth saj të vijnë më se dy mijë verifikues, që luajtën rolin e pararojës për sulmet e NATO-s. Sot përfaqësuesit serbë sillen njësoj si paraardhësi i tyre, Millosheviqi. Fillimisht bëjnë naze, inate dhe pastaj pajtohen. Në fillim thoshin se nuk do të lejojnë pavarësinë e Kosovës, sot thonë se nuk do ta njohin.

Këto inkonzistenca politike, intelektuale dhe morale të përfaqësuesve serbë janë pasojë e vlerësimeve të gabuara të proceseve historike që zhvillohen jashtë ndikimit të popujve të vegjël. Të vetmen punë të mençur që mund të bëjnë popujt e vegjël, është kujdesi se në cilën pistë do të vendosen. Serbët, një kohë të gjatë ishin të vendosur në pistën fitimprurëse dhe patën arritur që me po këto fjalë dhe koncepte që i përdorin sot, të arrijnë ta realizojnë oreksin e tyre nacional.

Pas vitit 1981 shqiptarët janë vendosur në pistën ngadhënjyese historike dhe ata, pa marrë parasysh kapacitetet ekonomike, teknologjike, ushtarake etj., pa marrë parasysh vonesat që nxisin dyshime, megjithatë do të ngadhënjejnë. Konceptet shqiptare, e vërteta e tyre sot rrëndojnë më shumë se gënjeshtrat dhe shtrembërimet serbe, qofshin ato të mitoligjizuara ose të paketuara me fjongo religjioze.