MISIONARËT

-- nga GËZIM LLOJDIA

Të shtatë…
Të shtatë fshatrat: "Palas, Dhërmi, Vuno, Himarë, Pilur, Kudhës, Qeparo. Dhe të gjithë rrjedhin nga një farë e me rrënjë nga i njëjti trung. Kaonia, fis i lashtë i antikitetit. Po e sjell edhe në vargëzimin e folklorit të urtë: Himarë, Kaninë Drashovicë/ Tepelenë Kardhiq, Nivicë/Kaonë janë të gjithë/nga një farë e nga një fis… Diku nga shekulli i X, Himarë quheshin trevat e sotme, Lumi i Vlorës dhe Kurveleshi… I kësaj treve është edhe ky rilindës i shekullit të XX.

Erdhi…
Në Qeparo u mëkua Janko Pali. Jetoi plot 97 vjeç, 1897-1994, por iku në fillimet e para të demokracisë. Poezia e mësuesit J.Palit: Ikëm Anadollit, ”do te te çoj biro, Te te rriti nena lart, ne Qeparo. S’isha as dy vjeç kur ky fat na gjeti. Kur i hodha rrënjët. Ja tek ky Breg-Deti !Ndonëse horizonte pashe dhe te tjerë... ndoshta me te mire nga ky disa here !… Po token e gjyshërve qysh kur se e shkela/Ne jete te jetëve veç besnik i ngela.

Janko Pali ka bërë emër të mirë. Edhe pse koha jonë ka ardhur rrebesh, emri i tij mbeti mes njerëzve sidomos në mësidhënien e arsimit shqip. Njerëzia vjen dhe ikën sipas ditëve të Zotit në këtë strehën tonë, që ne ende e kemi pa emër dhe i themi tokë. Por figura e mësuesit J.Palit është e latuar me aq kujdesë. Nuk lëkunden nga gjemitë, edhe kur deti ndizet, kur qielli digjet ecin qëruar nëpër fletët e jetës dhe e mbyllin kapitullin e saj me simfoninë më të bukur. Erdhën, jetuan,dhanë dhe ikën. Një mision i ëndërruar dhe i lëvduar edhe nga kisha dhe i përshtatshëm për misionarët. Një i tillë quhet Janko Pali, që ka lënë një trashëgimi të madhe që ka vozitur në shumë fusha, por gjurmët e skalitura kanë mbetur në rrokëzimet e para të fëmijëve qumështor.

Ka shuam diell atje ne bregdet, por jo të gjithë atë e mbajmë, disa mbi supe, mësuesit, shkëlqimin e tij e kanë në sy. Misioni i këtyre misionarë të shqipes është i këtillë edhe flasin aq bukur, vij nga larg nga shekuj të thinjur,të themi diçka një mesazh ti lini tokës nga brezi në brez dhe kështu buroftë shqipja e vazhdoftë, që shpirti ynë kurrë të mos vdesë.

37 vjet mësues i gjuhës shqipe Janko Palit “Mësues i Merituar” i cili për 37 vjet rresht punoi si mësues i te bukures Gjuhës Shqipe ne krahinën e Himarë, Vlorës, Mallakastres dhe Gjirokastrës. I biri Petraq J.Pali nga Vrixhinia Usa ka cituar për krijimtarinë e mësuesit Janko Pali: Jam munduar dhe kam lëvruar sadopak ne krijimtarinë e tim eti, ai ka lënë një thesar te madh, janë rreth 600 fletore te doreshkruara, nga cdo, gjini, kujtime, bëma histori, poezi, hulumtime, përkthime nga me se 9 gjuhe te cilat i ka pas zotëruar me gramatike, nder to veçojmë frëngjishten, Spanjisht, Italisht, rusisht, Anglisht, greqisht te re e te vjetër, esperanto, etj., gjemë ne to edhe tekste për përvetësimin e gjuhëve te huaja. Ka marre pjese ne dy konferenca Albanologjike.I ftuar ne dy kongrese Esperantistësh ...(pa Ju dhënë mundësia te mare pjese)…

Misioni
Petraq J.Pali rrëfen diçka nga misioni I mësuesit J.Pali: Im atë ishte mësues i dëgjuar dhe një mesimdhenes me kulture; ishte një demokrat i madh ne shpirt, i ardhur nga Greqia dhe Parisi ku kishte jetuar me tepër se 20 vjet. Solli kulture dhe zhduku injorancën ne ato fshatra ku punoi ne fillimet e shekullit XX.. Ka lënë pas një krijimtari te nderuar e cila fal demokracisë avash avash po del ne drite e tera. Deri tani me mundimet dhe kursimet e mia atij i janë botuar tre libra,”Historia e Qeparoit”, përzgjedhje Poetike “Afer fundit c’po shikoj” si edhe “Feniksi i Himarë”, biografi e mikut te tij Neco Mukos “Artist i Popullit”. Se shpejti del ne botim edhe “Historiku i shkollës se Qeparoit” për me tepër se 150 vjet. Natyrisht, për emrin e tim eti jemi shume krenare te tre djemtë tij, nipër mbesa por edhe i gjithë fshati i Qeparoit dhe me gjere, mbasi atë e kujtojnë me plot respekt te gjithë, për fisnikërinë e tij si njeri dhe për punën e madhe qe beri për letrat shqipe. Ne Vlorën e sotme, mund te flasi për te z H. Sinanai, Z. Braho, Jani Kondili, Pandeli Pano, Nikolla Qirko, Aristidh Cipa, e shume te tjerë, mbasi brezi tij mungon, ai, ka punuar ne seksion te Arsimit Drejtor i shkollës shtatëvjeçare ne Skele... ka pas miqësi me Kofinajt, Tare Brahon, Eqrem Kallfën, Koçulin dhe Panajotin, Hamon, dhe Papingjin, Beltojen e shume e shume nga garda e vjetër e pishtarëve te shqipes.

Shume njerëz, kane bere plagjiature dhe kane vjedhur material letrar nga kjo krijimtari, se ne bijte e tij nuk e ruajtëm dot këtë thesar kur u larguam, dhe biblioteka e tij ndoshta me e madhja ne bregdet... u thjeshtua... ka edhe sot, njerëz qe me materialet e tij mbushin gazetat shqiptare... bile edhe muajt e fundit... (natyrisht do Ju ciret maska për plagjiature). Ne vitet e demokracisë ne vitin 1991 Ju dha titulli i nderit "Mesonjes I Merituar"